Anlam İlişkilerine Göre Cümleler 5. Sınıf Türkçe
1. Amaç-Sonuç Cümleleri
Tanım: Bir eylemin hangi amaçla yapıldığını belirten cümlelerdir.
Anahtar Kelimeler: “için, diye, üzere, -mek/-mak amacıyla”
Örnek Cümleler:
- “Sınavı kazanmak için çok çalışıyorum.”
➜ Amaç: Sınavı kazanmak | Sonuç: Çok çalışmak - “Sağlıklı olmak amacıyla spor yapıyor.”
➜ Amaç: Sağlıklı olmak | Sonuç: Spor yapmak - “Yetişebilmek diye koştu.”
➜ Amaç: Yetişmek | Sonuç: Koşmak
2. Neden-Sonuç (Sebep-Sonuç) Cümleleri
Tanım: Bir olayın gerçekleşme sebebini ve sonucunu bildiren cümlelerdir.
Anahtar Kelimeler: “çünkü, -den/-dan, için, yüzünden, nedeniyle”
Örnek Cümleler:
- “Yağmur yağdı için piknik iptal oldu.”
➜ Neden: Yağmur yağması | Sonuç: Piknik iptali - “Düzenli çalıştı bu yüzden başarılı oldu.”
➜ Neden: Düzenli çalışma | Sonuç: Başarı - “Hasta olduğumdan okula gidemedim.”
➜ Neden: Hastalık | Sonuç: Okula gidememe
3. Koşul (Şart) Cümleleri
Tanım: Bir eylemin gerçekleşmesinin başka bir duruma bağlı olduğunu ifade eder.
Anahtar Kelimeler: “ise, -se/-sa, ancak, üzere, koşuluyla”
Örnek Cümleler:
- “Ödevini yaparsan dışarı çıkabilirsin.”
➜ Koşul: Ödev yapma | Sonuç: Dışarı çıkma - “Erken gelirsen birlikte gideriz.”
➜ Koşul: Erken gelme | Sonuç: Birlikte gitme - “Ancak çalışırsan başarırsın.”
➜ Koşul: Çalışma | Sonuç: Başarma
Karşılaştırma Tablosu
Cümle Türü | Anahtar Kelime | Örnek |
---|---|---|
Amaç-Sonuç | “için, diye” | “Konuşmak için elini kaldırdı.” |
Neden-Sonuç | “çünkü, yüzünden” | “Geç kaldı çünkü uyandı.” |
Koşul | “ise, -se/-sa” | “Kitap okursan öğrenirsin.” |
Çözümlü Test Soruları
Soru 1:
“Hızlı yürüdü _____ otobüsü kaçırmasın.”
Boşluğa hangi kelime gelmelidir?
A) çünkü
B) diye
C) yüzünden
✅ Cevap: B (“diye” → amaç-sonuç)
Soru 2:
Hangi cümle neden-sonuç bildirir?
A) Bilgi almak için aradı.
B) Yağmur yağdığından ıslandık.
C) Dinlenirsen iyileşirsin.
✅ Cevap: B (“yağdığından” → neden-sonuç)
Soru 3:
“_____ erken bitirirsen, sinemaya gideriz.”
Boşluğa hangi kelime gelmelidir?
A) Çünkü
B) İçin
C) Eğer
✅ Cevap: C (“Eğer” → koşul)
Soru 4:
Hangi cümle amaç-sonuç değildir?
A) Görmek için gözlük taktı.
B) Üşüdüğünden montunu giydi.
C) Yazmak üzere kalem aldı.
✅ Cevap: B (“üşüdüğünden” → neden-sonuç)
Soru 5:
“Yeter ki iste, _____ başarırsın.”
Boşluğa hangi kelime gelmelidir?
A) çünkü
B) diye
C) mutlaka
✅ Cevap: C (“mutlaka” → koşulun sonucu)
İpuçları ve Pratik Yöntemler
✔ Amaç-Sonuç: “Hangi amaçla?” sorusunu sor.
✔ Neden-Sonuç: “Niye oldu?” sorusunu sor.
✔ Koşul: “Hangi şartla?” sorusunu sor.