Atasözleri 5. Sınıf Türkçe

5. Sınıf 5. Sınıf Türkçe Konu Anlatımı Konu Anlatımı

31.03.2025

Atasözü Nedir?

Atasözleri, atalarımızın uzun deneyimler sonucu oluşturduğu, öğüt veren, yol gösteren ve genellikle mecaz anlam taşıyan kalıplaşmış sözlerdir.

Özellikleri:

Kısa ve özlüdür.
Genellikle mecaz anlam taşır.
Kalıplaşmıştır, sözlerin yeri değiştirilemez.
Yol gösterici ve öğüt vericidir.
Halkın ortak malıdır, söyleyeni belli değildir.

Atasözleri ve Deyimler Arasındaki Fark

Atasözleri	Deyimler
Cümle şeklindedir. (Yüklem bulunur.)	Genellikle kelime grubudur.
Öğüt verir, yol gösterir.	Durum bildirir.
Örnek: “Damlaya damlaya göl olur.”	Örnek: “Kulak misafiri olmak.”

Atasözlerinde Mecaz ve Gerçek Anlam

A) Gerçek Anlamlı Atasözleri

Doğrudan anlaşılabilen, mecaz içermeyen atasözleridir.

Örnekler:

“Bugünün işini yarına bırakma.” (Ertelemenin kötü olduğunu anlatır.)
“Balık baştan kokar.” (Bir işte bozukluk en üstten başlar.)

B) Mecaz Anlamlı Atasözleri

Sözcüklerin gerçek anlamı dışında kullanıldığı atasözleridir.

Örnekler:

“Ateş düştüğü yeri yakar.” (Kişi en çok kendi derdini anlar.)
“Taşıma su ile değirmen dönmez.” (Başkasının yardımıyla iş yürümez.)

Atasözlerinin Konularına Göre Sınıflandırılması

Konu	Örnek Atasözleri
Çalışmak	“Emek olmadan yemek olmaz.”
Tutumluluk	“Sakla samanı, gelir zamanı.”
Sabır	“Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır.”
Arkadaşlık	“Bana arkadaşını söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim.”
Zaman	“Vakit nakittir.”
Birlik	“Bir elin nesi var, iki elin sesi var.”

1. Çalışmak ve Azim ile İlgili Atasözleri

✅ “Emek olmadan yemek olmaz.”
→ Çalışmadan başarı elde edilemez.

✅ “İşleyen demir pas tutmaz.”
→ Çalışan insan tembelleşmez, her zaman dinamik kalır.

✅ “Yazın başı pişenin, kışın aşı pişer.”
→ Önceden çalışan, sonra rahat eder.

✅ “Akan su yosun tutmaz.”
→ Hareket halinde olan kişi körelmez.

2. Tutumluluk ve Tasarruf ile İlgili Atasözleri

✅ “Sakla samanı, gelir zamanı.”
→ En değersiz şeyi bile sakla, bir gün lazım olabilir.

✅ “Damlaya damlaya göl olur.”
→ Küçük birikimlerle büyük şeyler elde edilir.

✅ “Ayağını yorganına göre uzat.”
→ Gelirine göre harcama yap.

✅ “Ak akçe kara gün içindir.”
→ Para, zor günler için biriktirilir.

3. Sabır ve Zaman ile İlgili Atasözleri

✅ “Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır.”
→ Sabretmek zordur ama sonucu güzeldir.

✅ “Vakit nakittir.”
→ Zaman en değerli hazinedir.

✅ “Rome wasn’t built in a day.” (Türkçesi: “Bir çiçekle yaz gelmez.”)
→ Büyük işler zaman ister.

✅ “Bin bilsen de bir bilene danış.”
→ Ne kadar bilgili olursan ol, tecrübeli kişilere danış.

4. Birlik ve Dayanışma ile İlgili Atasözleri

✅ “Bir elin nesi var, iki elin sesi var.”
→ Birlikte çalışmak daha verimlidir.

✅ “Yalnız taş duvar olmaz.”
→ İnsan tek başına büyük işler başaramaz.

✅ “Komşu komşunun külüne muhtaçtır.”
→ En küçük şeylerde bile komşular birbirine ihtiyaç duyar.

✅ “Birlikten kuvvet doğar.”
→ Güç, beraberlikten gelir.

5. Dostluk ve Güven ile İlgili Atasözleri

✅ “Dost kara günde belli olur.”
→ Gerçek dost, zor zamanlarda yanında olandır.

✅ “Bana arkadaşını söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim.”
→ Kişi, arkadaşlarına göre değerlendirilir.

✅ “Dost acı söyler.”
→ Gerçek dost, hatalarını yüzüne söyler.

✅ “Dost başa, düşman ayağa bakar.”
→ Dostun mutluluğun, düşmanın ise kötü durumun için gözler.

6. Akıl ve Tecrübe ile İlgili Atasözleri

✅ “Akıl yaşta değil, baştadır.”
→ Önemli olan yaş değil, zekâdır.

✅ “Ateş düştüğü yeri yakar.”
→ Bir sıkıntıyı en çok yaşayan anlar.

✅ “Bin ölçüp bir biçmeli.”
→ Karar vermeden önce iyi düşünmek gerekir.

✅ “Balık baştan kokar.”
→ Bozukluk yönetimden başlar.

7. Doğa ve Hayvanlarla İlgili Atasözleri

✅ “Kurt kocayınca köpeğin maskarası olur.”
→ Gücünü kaybeden kişi, zayıflar tarafından alay konusu olur.

✅ “At ölür meydan kalır, yiğit ölür şan kalır.”
→ Gerçek kahramanlar unutulmaz.

✅ “Keskin sirke küpüne zarar.”
→ Aşırı öfkeli insan çevresine zarar verir.

✅ “Arı bal alacak çiçeği bilir.”
→ Usta kişi, işini en iyi şekilde yapar.

8. Eğlenceli Atasözleri ve Anlamları

✅ “Deliye her gün bayram.”
→ Kaygısız insan her zaman mutludur.

✅ “Kedi uzanamadığı ciğere mundar der.”
→ Elde edemediğimiz şeyi kötülemeye çalışırız.

✅ “Tencere dibin kara, seninki benden kara.”
→ Başkasını eleştiren kişi kendisine bakmalıdır.

✅ “Davulun sesi uzaktan hoş gelir.”
→ Uzaktan bakınca her şey güzel görünür.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Soru 1:

Aşağıdaki atasözlerinden hangisi “tutumluluk” ile ilgilidir?
A) Damlaya damlaya göl olur.
B) Ağaç yaşken eğilir.
C) Görünen köy kılavuz istemez.
D) İşleyen demir pas tutmaz.

Çözüm:

A) “Damlaya damlaya göl olur.” (Az birikimlerle büyük şeyler elde edilir.) → Tutumluluk
B) Eğitim küçük yaşta verilmelidir.
C) Belli olan şey için açıklama gerekmez.
D) Çalışan kişi daima başarılı olur.

Cevap: A

Soru 2:

“Komşu komşunun külüne muhtaçtır.” atasözünde vurgulanan nedir?
A) Komşuların birbirine ihtiyacı olduğu
B) Komşuların sürekli kavga ettiği
C) Komşuların birbirinden uzak durması gerektiği
D) Komşuların zengin olması gerektiği

Çözüm:
Atasözü, komşuların en küçük şeylerde bile birbirine ihtiyaç duyduğunu anlatır.

Cevap: A

Daha Fazla Örnek Atasözleri

✅ “Dost kara günde belli olur.” (Gerçek dost zor zamanlarda belli olur.)
✅ “Rüzgar eken fırtına biçer.” (Kötülük yapan, daha büyük kötülük görür.)
✅ “Güvenme varlığa, düşersin darlığa.” (Zenginliğe güvenip savurganlık yapma.)