5. Sınıf Ay’ın Hareketleri ve Evreleri Fen Bilimleri
Ay’ın Kendi Ekseni Etrafında Dönme Hareketi
- Ay’ın kendi ekseni etrafında dönme süresi 27,3 gündür. Ay kendi etrafında batıdan doğuya döner.
Ay’ın Dünya’nın Çevresinde Dolanma Hareketi
- Ay kendi ekseni etrafında dönerken aynı zamanda Dünya’nın çevresinde de dolanır. Ay’ın Dünya’nın çevresindeki bir tam dolanım süresi yaklaşık 27,3 gündür. Ay kendi etrafında da 27,3 günde dolandığı için Ay’ın hep aynı yüzünü görürüz.
Ay’ın Dünya İle Birlikte Güneş’in Etrafında Dolanma Hareketi
Ay, Dünya’nın çevresinde dolandığı için Dünya ile birlikte Güneş’in çevresinde de dolanır. Bu dolanma hareketini Dünya’nın dolanma hareketi ile eş zamanlı olarak 365 gün 6 saatte tamamlar.
Ay’ın Evreleri
- Ay’ın Dünya etrafındaki dolanma hareketi nedeniyle Ay’ın ışık alan kısmı sürekli değişir. Bu da Ay’ın Dünya’dan bakıldığında farklı şekillerde görünmesine neden olur.
- Ay’ın Dünya’nın etrafında dolanırken oluşturduğu farklı görüntüler belli bir sırayı takip eder. Ay’ın görünümündeki bu düzenli değişimlere Ay’ın evreleri denir.
- Ay’ın yeni ay, ilk dördün, dolunay, son dördün olmak üzere dört ana evresi vardır.
Yeni Ay
Ay, Dünya ile Güneş arasına girdiğinde yeni ay evresi oluşur. Ay’ın Dünya’ya bakan yüzü Güneş ışınlarını alamadığı için Ay Dünya’dan görülmez.
İlk Dördün
Ay’ın Dünya’ya bakan kısmının sağ yarısının aydınlık göründüğü evredir. Ay’ın görünümü “D” harfi şeklindedir. Yeni ay evresinden yaklaşık bir hafta sonra oluşur.
Dolunay
Güneş, Ay’ı tam karşıdan aydınlatır. Ay’ın Dünya’ya bakan yüzü parlak ve küre şeklinde görünür. Dünya, Ay ile Güneş arasında kalır. İlk dördün evresinden yaklaşık bir hafta sonra oluşur.
Son Dördün
Ay’ın Dünya’ya bakan yüzünün sol yarısının aydınlık göründüğü evredir. Ay’ın görünümü ters “D” harfi şeklindedir. Dolunay evresinden yaklaşık bir hafta sonra gözlemlenir.
Ayın Ara Evreler:
Hilal: Ay’ın yeni ay ile ilk dördün arasında ters “C” veya yeni ay ile son dördün arasında “C” harfi gibi göründüğü ara evresidir.
Şişkin Ay: Ay’ın ilk dördünden dolunaya geçişinde veya dolunaydan son dördüne geçişinde görünen ara evresidir.
Çözümlü Örnek Test Soruları
1. Ay’ın Dünya etrafında dönmesi hangi olaya neden olur?
A) Mevsimlerin oluşmasına
B) Ay’ın evrelerinin oluşmasına
C) Gelgit olaylarının oluşmasına
D) Dünya’nın eksen eğikliğinin değişmesine
Çözüm: Ay, Dünya etrafında dönerken Güneş’ten aldığı ışığın farklı açılardan görünmesine neden olur. Böylece Ay’ın evreleri oluşur.
Doğru cevap: B) Ay’ın evrelerinin oluşmasına
2. Ay’ın Dünya’dan hep aynı yüzünün görünmesinin nedeni nedir?
A) Ay’ın ışık kaynağı olması
B) Ay’ın Güneş’in etrafında dönmesi
C) Ay’ın kendi ekseni etrafındaki dönüş süresi ile Dünya etrafındaki dönüş süresinin eşit olması
D) Ay’ın Dünya’dan çok büyük olması
Çözüm: Ay, kendi ekseni etrafındaki dönüş süresi ile Dünya etrafındaki dolanma süresi eşit olduğu için Dünya’dan hep aynı yüzü görünür.
Doğru cevap: C) Ay’ın kendi ekseni etrafındaki dönüş süresi ile Dünya etrafındaki dönüş süresinin eşit olması
3. Aşağıdakilerden hangisi Ay’ın evrelerinden biridir?
A) Güneş tutulması
B) İlk Dördün
C) Dünya’nın gölgesi
D) Kuzey Işıkları
Çözüm: Ay’ın evreleri Yeni Ay, İlk Dördün, Dolunay ve Son Dördün’dür. Diğer seçenekler Ay’ın evreleriyle ilgili değildir.
Doğru cevap: B) İlk Dördün
4. Ay’ın tamamen aydınlık göründüğü evre aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yeni Ay
B) İlk Dördün
C) Dolunay
D) Son Dördün
Çözüm: Ay, Dolunay evresindeyken tamamen aydınlık görünür. Güneş ışınları Ay’ın tamamını aydınlattığı için parlak bir daire şeklinde görülür.
Doğru cevap: C) Dolunay
5. Ay’ın evreleri kaç günde bir tamamlanır?
A) 7 gün
B) 14 gün
C) 29,5 gün
D) 365 gün
Çözüm: Ay, Dünya etrafında bir tur atarak evrelerini yaklaşık 29,5 günde tamamlar. Bu süre boyunca Ay’ın görünümü sürekli değişir.
Doğru cevap: C) 29,5 gün