Bloklar ve Grupların Özellikleri

Periyodik tabloda elementlerin dört ana blokta bulunduğunu (s, p, d, f) daha önce öğrenmiştik. Şimdi de bu blokların genel özelliklerini ve bu bloklardaki elementleri öğreneceğiz.

s-Blok Elementleri

• Bu bloktaki elementlerin temel kat elektron dizilimleri s¹ ya da s² ile biter.
• Hidrojen ve helyum hariç s blok elementlerinin tamamı metaldir.
• s blok elementleri 1A ve 2A grubu elementleridir.

1A Grubu Elementleri (Alkali Metaller)

• Periyodik tabloda hidrojen hariç 1A grubu elementleri alkali metaller olarak bilinir.
• Elektron dizilimleri ns¹ ile biter.
• Valans elektron sayıları 1’dir.
• H, Li, Na, K, Rb, Cs, Fr elementlerinden oluşur.
• Bileşik oluştururken en dıştaki 1 elektronu vermek isteklendiklerinden kararlı bileşiklerinde yükleri +1 olur. Bu yük “değerlik” adı da verilir.
• Valans orbitalleri s’dir.
• En aktif metal grubudur. Bu nedenle doğada serbest halde değil bileşikleri halinde bulunurlar.
• Hafif alkali metaller yumuşaktır.
• Yukarıdan aşağıya doğru aktivlikleri artar.
• Bulundukları periyodun en düşük iyonlaşma enerjisine sahip elementlerdir.
• Yumuşak ve parlak metaller, bıçakla rahatlıkla kesilebilirler.
• Isı ve elektriği iletirler.
• Ametaller ile iyonik bağlı bileşik yaparlar.
• Sıcaklık ve su ile tepkime vererek H₂ gazı oluştururlar. Bu tepkime sırasında yüksek enerji oluşur.
  Na(k) + H₂O(sıvı) → NaOH(suda) + H₂(gazı) + ısı
• 7A grubu elementleri ile (halojenler) tepkimelerinden tuz oluştururlar.
  Na(k) + 1/2 Cl₂(gazı) → NaCl(k)
• Sadece elektron vererek bileşik yapabildiklerinden iyonik bağlı bileşik yaparlar.

2A Grubu Elementleri (Toprak Alkali Metaller)

• 2A grubu elementleri toprak alkali metaller olarak adlandırılır.
• Elektron dizilimleri ns² ile biter.
• Valans elektron sayıları 2’dir.
• Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra elementlerinden oluşur.
• Bileşik oluştururken en dıştaki 2 elektronu vermek isteklendiklerinden kararlı bileşiklerinde yükleri +2 olur.
• Valans orbitalleri s’dir.
• Alkali metallere göre daha az aktiftirler.
• Ametallerle iyonik bağlı bileşik yaparlar.

p-Blok Elementleri

• Bu bloktaki elementler 3A, 4A, 5A, 6A, 7A ve 8A (IUPAC sistemine göre 13., 14., 15., 16., 17. ve 18. grup) gruplarında bulunurlar.
• Bu blokta metaller, ametaller, yarı metaller ve soy gazlar bulunur.
• Oda koşullarında katı, sıvı ve gaz hâlinde olabilen elementlerdir.

3A Grubu Elementleri (Toprak Metalleri)

• Bu gruptaki elementler toprak metaller olarak adlandırılır.
• Elektron dizilimleri np¹ ile biter.
• Valans elektron sayıları 3’tür.
• B, Al, Ga, In, Tl ve Nh elementlerinden oluşur.
• B hariç, 3A grubu metalleri metal ve özellikleri metaliktir. Nh yapay elementtir.
• Valans orbital türleri s ve p’dir.
• Al metalinin oksit ve hidroksit bileşikleri amfoter özelliktedir.

7A Grubu Elementleri (Halojenler)

• 7A grubu elementleri tuz yapan anlamında halojenler olarak adlandırılır.
• Elektron dizilimleri np⁵ ile biter.
• Valans elektron sayıları 7’dir.
• F, Cl, Br, I, At elementlerinden oluşur.
• Grubun yapay elementi Ts’dir.
• Doğada iki atomlu moleküller hâlinde bulunurlar (F₂, Cl₂, Br₂, I₂ gibi).
• Grubun yukarıdan aşağıya doğru erime ve kaynama noktası artar. Bu nedenle oda koşullarında F₂, Cl₂ gaz, Br₂ sıvı, I₂ ise katı hâlde bulunur.
• Hidrojenli bileşikleri (HF, HCl, HBr, HI) asidik özellik taşır.
• HF zayıf asit olmasına rağmen camı etkileyen tek asittir.
• Valans orbital türleri s ve p’dir.
• Ametallerle iyonik bağlı bileşik oluştururlar.

8A Grubu Elementleri (Soy Gazlar)

• 8A grubu elementleri soy gazlar ya da asal gazlar olarak adlandırılır.
• Elektron dizilimleri (He hariç) np⁶ ile biter.
• Valans elektron sayıları (He hariç) 8’dir.
• He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn ve Og elementlerinden oluşurlar.
• Kararlı yapıda olduklarından tepkimeye karşı isteksizdirler.
• Oda koşullarında atom hâlinde gaz yapılıdırlar.
• Son yörüngeleri tam doludur. Bu nedenle kimyasal aktiflikleri yoktur.
• Erime ve kaynama noktaları düşüktür.
• Yoğun hallerinde yalıtkan özellik gösterirler.
• Uygun koşullar altında Kr ve Xe gibi soy gazların bileşikleri sentezlenebilmiştir. (KrF₂, XeF₄, XeO₃…)

d-Blok Elementleri

• B-grup elementleridir. Geçiş metalleri olarak da adlandırılır.
• İlk üç periyotta bulunmazken 4. periyottan itibaren her periyotta 2A ile 3A grupları arasında yer alırlar.
• Tamamı metaldir.
• Periyodik cetvelle s ve p blokları arasında bulunurlar.
• Bileşiklerinde farklı pozitif yük alabilirler. Örneğin, Fe²⁺ ve Fe³⁺, Hg²⁺ ve Hg⁺².
• Periyodik tabloda 10 sütundan oluşan 8 tane B grubu vardır.
• Cıva hariç hepsi oda koşullarında katıdır. Cıva sıvıdır.
• Bazı üyeleri (Fe, Ni, Co) manyetik özellik gösterir.
• Karakteristik renklerinden dolayı boya endüstrisinde kullanılırlar.

f-Blok Elementleri

• İç geçiş elementleri (metalleri) de denir.
• Periyodik tabloda 6. ve 7. periyotlarda bulunur.
• Periyodik tablonun altına iki yatay göz kırpmasına eklenmiş altı sıra halinde yerleştirilmiştir.
• 6. periyotta bulunan f-blok elementlerine lantanitler, 7. periyotta bulunan f-blok elementlerine aktinitler adı verilir.