Çok Anlamlılık Nedir?

Bir sözcüğün temel anlamı korunarak zamanla yeni anlamlar kazanmasıdır. Türkçede sözcüklerin %80’inden fazlası çok anlamlıdır.

3 Temel Anlam Türü

1. Gerçek (Temel) Anlam

Sözcüğün akla gelen ilk anlamıdır.

• “Ağız” → Yüzdeki organ (“Ağzını yıkadı”)
• “Göz” → Görme organı (“Gözleri maviydi”)

2. Yan Anlam

Temel anlamla bağlantılı olarak kazanılan yeni anlam.

• “Ağız” → Kapı/vadi girişi (“Mağaranın ağzı”)
• “Göz” → Çekmece bölümü (“Dolabın gözü”)

3. Mecaz Anlam

Temel anlamdan tamamen uzaklaşarak kazanılan soyut anlam.

• “Ağız” → Konuşma tarzı (“Sert ağız”)
• “Göz” → Bakış (“Kötü gözle bakma”)

Çok Anlamlı Sözcük Örnekleri

Sözcük	Gerçek Anlam	Yan Anlam	Mecaz Anlam
El	Vücut uzvu (“Ellerini yıka”)	Taraf (“Sağ el yol”)	Yardım (“El uzatmak”)
Dil	Ağız organı (“Dilim yandı”)	Lisan (“Türkçe dili”)	İnce uzun şey (“Ateş dili”)
Burun	Koku alma organı	Dağ çıkıntısı (“Burun feneri”)	Kibir (“Burnu havada”)
Kanat	Kuş uzvu	Kapı kanadı	Takım tarafı (“Sağ kanat”)

Çözümlü Test Soruları 

Soru 1-5: Temel/Yan/Mecaz Ayırt Etme

“Masayı köşeye yakın bir yere koyduk.” cümlesindeki “koymak” sözcüğünün anlamı nedir?

• A) Temel (Yerleştirmek)
• B) Yan
• C) Mecaz
• Çözüm: A (Temel anlam)

Soru 6-10: Eş Anlamlı Kullanımlar

“Bu işin içinde mutlaka bir bit yeniği var.” cümlesindeki “bit yeniği” ne demektir?

• A) Böcek
• B) Gizli sorun
• C) Küçük parça
• Çözüm: B (Mecaz anlam)

Soru 11-15: Çok Anlamlılık İlişkisi

Hangi cümledeki “düşmek” sözcüğü diğerlerinden farklı anlamdadır?

• A) Merdivenlerden düştü
• B) Fiyatlar düştü
• C) Gözümden yaş düştü
• Çözüm: B (Mecaz – azalmak)

Öğrenme Teknikleri

1. Kavram Haritası: Her sözcük için anlam ağacı oluşturun
2. Cümle Kurma: Bir sözcüğü 3 farklı anlamıyla cümlede kullanın
3. Görsel Eşleme: Resimlerle anlamları ilişkilendirin
4. Hikaye Yazma: Çok anlamlı sözcüklerle kısa hikayeler yazın

Önemli Uyarı:

• Sözcükler cümle içinde anlam kazanır
• Mecaz anlamlar genellikle deyim ve atasözlerinde görülür
• Yan anlamlar somut özellikler taşır

Örnek Çalışma Kağıdı İçin:
“Boş” sözcüğünün farklı anlamlarıyla cümleler yazınız:

1. Gerçek: “Şişe tamamen boştu.”
2. Yan: “Boş sınıfta tek başınaydı.”
3. Mecaz: “Boş sözlerle vakit kaybetme.”

Bu konuyu pekiştirmek için günde 10 çok anlamlı sözcük belirleyip üçer cümle kurun. Pratik yaptıkça sözcük dağarcığınız genişleyecek ve anlamları kolayca ayırt edebileceksiniz.