5. Sınıf Demokrasi ve Cumhuriyetin Temel Nitelikleri Testleri

⭐ Demokrasinin temelinde halkın egemenliği yer alır. Bu sistemde demokrasi kültürü, özgürlük, eşitlik, adalet ve farklılıklara saygı gibi değerlere dayanır.
⭐ Demokratik bir yaşam tarzı oluşturmak için, hem yönetenlerin hem de yönetilenlerin bu değerlere sahip çıkması gerekir.
⭐ Türkiye’de demokrasi, Atatürk’ün öncülüğünde yürütülen Millî Mücadele sonrası hayata geçirilmiştir.
⭐ 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet yönetimine geçilmesiyle birlikte, bu tarih her yıl Cumhuriyet Bayramı olarak büyük bir coşkuyla kutlanmaktadır.

Bilgi: Cumhuriyet Bayramı’nın her yıl büyük bir sevinçle kutlanması, Türk milletinin cumhuriyetin değerlerine, Atatürk’ün ilke ve inkılaplarına, bağımsızlık ve bayrağına olan bağlılığını yansıtır.

🔹 Cumhuriyet, demokrasinin temel yapı taşlarındandır.

Bilgi: Demokrasi: Halkın, devleti doğrudan ya da temsilcileri aracılığıyla yönetme hakkına sahip olmasıdır.

🔹 Demokrasi yalnızca devlet yönetiminde değil, günlük yaşamda da önemlidir. Aileden okula, toplumun her alanında uygulanmalıdır.

A. Ailede Demokrasi

Çocukların karakter gelişiminde aile bireylerinin davranışları büyük rol oynar. Aile içindeki demokratik tutum, çocuğun hem toplumsal hayatta hem devletle olan ilişkilerinde demokratik bir birey olarak yetişmesini sağlar.
Sorumluluk verilmesi, hak ve özgürlüklerin tanınması, çocukların demokrasi kültürünü kazanmasında etkilidir.

🛋️ Sibel Hanım ve Mehmet Bey, yeni evlerine taşındıklarında çocuklarının odasını düzenlemek için fikirlerine başvurdu. Çocuklar ise beğendikleri mobilyalar yerine, başka modeller istediklerini söyleyince, ebeveynler bu tercihlere saygı gösterdi.

B. Okulda Demokrasi

Okullar, demokrasinin öğrenilip uygulandığı en önemli kurumlardandır.
Öğrencilere karar alma hakkı verilmesi, kişisel sorumluluk duygusunun gelişmesini sağlar. Bu da demokrasinin sınıf ortamında yaşanarak öğrenilmesine katkı sunar.

📚 Atatürk Ortaokulu 5/A sınıfı, sınıf başkanlığı seçimlerinde demokratik bir süreç yaşadı. Adaylar kendilerini tanıttı, arkadaşlarını ikna etmeye çalıştı. Öğrenciler oylarını kullanarak en çok oyu alan Ahmet’i başkan seçti. Bu seçim süreci, sınıfta demokrasi şölenine dönüştü.

C. Toplumda Demokrasi

Bireylerin aldığı eğitim, edindikleri bilgiler ve değerler toplumda demokratik yaşamın yayılmasını sağlar.
Demokrasi, bireylerin özgürlük, eşitlik, hukuk ve katılım haklarını kullanarak toplumda söz sahibi olmalarına imkân tanır.

Demokrasi Nedir?

✔ Halkın yönetime katıldığı bir sistemdir.
✔ Halk, kendi temsilcilerini seçerek ülkeyi yönetme yetkisi verir.
✔ Seçimler halkın iradesiyle yapılır ve çoğunluğun oylarıyla hükümet belirlenir.

Demokrasinin Nitelikleri

🔴 Millî Egemenlik: Egemenlik millete aittir. Halk, seçtiği temsilciler aracılığıyla yönetimde söz sahibidir.
🔴 Eşitlik: Hukuk karşısında herkes eşittir. Din, dil, cinsiyet ya da ekonomik durum fark etmeksizin yasa herkese aynı şekilde uygulanır.
🔴 İnsan Haklarına Saygı: Temel hak ve özgürlükler anayasal güvence altındadır.
🔴 Hukukun Üstünlüğü: Yöneticiler, hukuk kurallarına uygun hareket eder. Bu ancak bağımsız yargıyla mümkündür.
🔴 Katılımcılık: Halk seçimler, sivil toplum kuruluşları ve benzeri yollarla yönetime katılır.
🔴 Özgürlük: Bireyler, başkalarına zarar vermeden kendi yaşamları üzerinde söz hakkına sahiptir.
🔴 Çoğulculuk: Toplumda farklı görüşler bir arada yer bulur, farklı siyasi partiler temsil edilir.
🔴 Çoğunluk: Seçimlerde en fazla oy alan parti, devleti yönetme hakkını kazanır.

Cumhuriyet: Egemenliğin doğrudan millete ait olduğu, halkın temsilcilerini belirli sürelerle seçtiği bir yönetim biçimidir.

Mustafa Kemal Atatürk, Millî Mücadele’yi başarıyla tamamladıktan sonra halkın kendi iradesiyle yönetime katıldığı cumhuriyet yönetimini benimseyerek bu sistemi halka kazandırmak istemiştir.

Mustafa Kemal Atatürk’ün demokratikleşme yönündeki önemli adımları:
📌 23 Nisan 1920: TBMM’nin açılması
📌 1 Kasım 1922: Saltanatın kaldırılması
📌 29 Ekim 1923: Cumhuriyetin ilanı
📌 Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesi
📌 Medeni Kanun’un kabulü

Not: Medeni Kanun’un kabulü ile kadın ve erkek arasındaki sosyal ve ekonomik eşitliği sağlama hedeflenmiştir.

Anayasamızda da cumhuriyetin temel niteliklerine yer verilir:

📜 Madde 2 – 1982 Anayasası
Türkiye Cumhuriyeti, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir. Toplumun huzuru, dayanışması ve adalet anlayışı bu temellere dayanır.

🎯 ÖRNEK – 1

Olay: Türkiye genelinde cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimleri için halk sandık başına gidiyor, seçimler demokratik yöntemlerle gerçekleştiriliyor.
Yorum: Bu durum, halkın seçimle yönetime katıldığını ve devletin demokratik bir yapıda olduğunu gösterir.

🗨️ Atatürk: “Cumhuriyet, halkın kendi geleceğini belirlediği en çağdaş yönetim şeklidir.”

🎯 ÖRNEK – 2

Olay: Atatürk, “Cumhuriyet sizden; fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür nesiller ister” demiştir.
Yorum: Bu söz, cumhuriyetin bireysel düşünce ve vicdan özgürlüğünü temel aldığını vurgular.

🎯 ÖRNEK – 3

Olay: Hatay’da farklı inançlara ve dillere sahip insanlar yüzyıllar boyunca birlikte yaşamış, ortak kültür oluşmuştur.
Yorum: Bu, Türkiye’nin laik bir devlet olduğunu ve farklı dinlerin bir arada yaşamasına imkân sunduğunu gösterir.

🎯 ÖRNEK – 4

Olay: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, yardıma muhtaç binlerce haneye sosyal destek sağladı.
Yorum: Bu durum, sosyal devlet anlayışının ve vatandaşın yanında olan bir yönetim yapısının göstergesidir.

⚖️ Hukuk Devleti Vurgusu

Metin: “Herkes dil, din, renk, cinsiyet, düşünce ve inanç farkı gözetilmeksizin yasa önünde eşittir.”
Yorum: Kanun önünde eşitlik ilkesi, Türkiye’nin bir hukuk devleti olduğunun göstergesidir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin Manevi Temelleri

📌 Nutuk: Atatürk’ün, Türk milletine geçmişten dersler çıkararak geleceği inşa etmesi için yazdığı, tarihe tanıklık eden eserdir.
📌 Onuncu Yıl Nutku: 29 Ekim 1933’te milletine seslendiği ve bugün hâlâ yol gösterici nitelikteki konuşmadır.
📌 Gençliğe Hitabe: Atatürk’ün Türk gençliğine seslenerek Türkiye Cumhuriyeti’ni koruma ve yaşatma sorumluluğunu aktardığı önemli bir belgedir.

Cumhuriyeti Korumak ve Yaşatmak İçin

🔸 Tarihimize sahip çıkmalı, geçmişten dersler almalıyız.
🔸 Milletin birliğini, beraberliğini ve vatanın bütünlüğünü her şeyin üstünde tutmalıyız.
🔸 Hukuka, demokrasiye ve laikliğe bağlı kalmalıyız.
🔸 Bilimin yol göstericiliğine inanarak üretmeli, çalışmalı ve öğrendiklerimizi yaşama geçirmeliyiz.

🚫 Cumhuriyet İlkelerine Aykırı Durumlar

✔ Millî egemenliğin yok sayılması
✔ Darbeler
✔ Fikir özgürlüğünün engellenmesi
✔ Kadın-erkek eşitliğine aykırı uygulamalar
✔ Hukukun üstünlüğünün ihlal edilmesi
✔ Etnik ayrımcılık
✔ Özel hayatın gizliliğine müdahale
✔ Şiddet ve baskı uygulamaları

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Aşağıdakilerden hangisi demokrasinin temel ilkelerinden biri değildir?
A) Halkın yönetime katılması
B) Seçimlerin yapılması
C) Düşünce özgürlüğünün olması
D) Yönetimin tek kişinin elinde olması
Doğru Cevap: D
Çözüm: Demokrasi halkın yönetime katıldığı, seçimlerin yapıldığı ve özgürlüklerin olduğu bir yönetim biçimidir. Tek kişinin yönetimde olduğu sistemler demokrasiye aykırıdır.

2. Cumhuriyet yönetiminde ülkeyi kim yönetir?
A) Padişah
B) Askerler
C) Halkın seçtiği yöneticiler
D) Krallar
Doğru Cevap: C
Çözüm: Cumhuriyet yönetiminde halk egemenliği esastır. Halk, kendisini yönetecek kişileri seçimle belirler. Bu nedenle doğru cevap halkın seçtiği yöneticilerdir.

3. Aşağıdakilerden hangisi cumhuriyetin bir özelliğidir?
A) Yöneticiler kalıtsal olarak belirlenir
B) Yöneticiler seçimle başa gelir
C) Hiç seçim yapılmaz
D) Halk yönetimde söz sahibi değildir
Doğru Cevap: B
Çözüm: Cumhuriyet rejiminde yöneticiler halk tarafından seçimle belirlenir. Kalıtsal olarak yönetim hakkı geçmez.

4. Bir ülkede düşünceler özgürce ifade edilemiyor, halk seçim yapamıyorsa bu ülke için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Demokratik bir yönetimi vardır
B) Halkın hak ve özgürlükleri kısıtlanmıştır
C) Seçme ve seçilme hakkı yoktur
D) Cumhuriyet ilkeleri uygulanmamaktadır
Doğru Cevap: A
Çözüm: Düşünce özgürlüğünün ve seçimlerin olmadığı bir ülke demokratik değildir. Bu nedenle bu ülke için “demokratiktir” denemez.

5. Aşağıdakilerden hangisi hem demokrasinin hem de cumhuriyetin ortak özelliğidir?
A) Yöneticilerin seçimle iş başına gelmesi
B) Kralların ülkeyi yönetmesi
C) Halkın yönetime katılamaması
D) Basın özgürlüğünün olmaması
Doğru Cevap: A
Çözüm: Hem demokrasi hem de cumhuriyet yönetimlerinde yöneticiler halk tarafından seçilir. Bu, her iki yönetim biçiminin ortak özelliğidir.