Eski Çağ medeniyetlerinde hukuk, toplum düzenini sağlamak, haksızlıkları önlemek ve devlet otoritesini korumak amacıyla geliştirilmiştir. Sümerlerin çivi yazısıyla oluşturduğu ilk yazılı kanunlar, Hammurabi’nin sert yaptırımlara dayanan hukuk anlayışı, Hititlerin daha insancıl yasaları ve Roma’nın hukuku sistematik hale getiren kuralları, günümüz hukuk anlayışının temellerini atmıştır. Hukukun temel amacı, sosyal düzeni sağlamak ve hakları korumaktır. Eski Çağ’da hukuk genellikle dini inanışlarla iç içe geçmiş, yasalar krallar veya din adamları tarafından belirlenmiştir. Bu dönemde cezalar bazen sert, bazen ise daha uzlaşmacı yöntemler içermiştir. Ancak, bu hukuk anlayışları zamanla gelişerek modern hukuk sistemlerine ilham kaynağı olmuştur.

Eski Çağ’da Hukuk Testleri

9. Sınıf Eski Çağ Medeniyetlerinde Hukuk Konu Anlatımı (Yeni Müfredat)

Hukukun Tanımı ve Önemi

• Hukuk, bir toplumda bireyler ve kurumlar arasındaki ilişkileri düzenleyen kurallar bütünüdür. Eski Çağ medeniyetlerinde hukuk, toplum düzeninin sağlanması, adaletin korunması ve devletin otoritesinin pekiştirilmesi için büyük önem taşıyordu.

Eski Çağ Medeniyetlerinde Hukuk Sistemleri

• Mezopotamya – Hammurabi Kanunları: Mezopotamya’nın en bilinen hukuk sistemi, Babil Kralı Hammurabi tarafından M.Ö. 18. yüzyılda oluşturulan Hammurabi Kanunları’dır. Bu kanunlar, “göze göz, dişe diş” ilkesine dayanıyordu ve toplumdaki adaleti sağlamayı hedefliyordu. Hammurabi Kanunları, sosyal sınıflar arasında adaletin sağlanması ve mülkiyet haklarının korunması gibi konuları içeriyordu.
• Mısır Hukuku: Mısır medeniyetinde hukuk, firavunun tanrısal yetkisine dayalıydı. Yasalar, firavunun emriyle düzenlenir ve uygulanırdı. Mısır’da adalet, “Ma’at” kavramı etrafında şekillenmişti ve bu kavram doğruluk, düzen ve adalet anlamına geliyordu.
• Roma Hukuku: Roma medeniyeti, hukukun gelişiminde büyük bir rol oynamıştır. Roma Hukuku, modern hukukun temelini oluşturan birçok kavram ve ilkeyi içerir. Roma’da “On İki Levha Kanunları” adı verilen ilk yazılı yasalar M.Ö. 5. yüzyılda oluşturulmuştur. Bu yasalar, herkesin hukuka tabi olduğu, bireylerin haklarının korunduğu bir hukuk sistemi yaratmayı amaçlamıştır.
• Çin Hukuku: Çin medeniyetinde hukuk, genellikle Konfüçyüsçü ahlak ilkeleriyle iç içeydi. İmparatorun otoritesine dayanan yasalar, toplumsal düzeni ve hiyerarşiyi korumayı hedefliyordu. Çin hukuku, aile bağlarına ve toplumsal görevlere büyük önem veriyordu.

Hukukun Toplum Üzerindeki Etkileri

• Sosyal Düzenin Korunması: Hukuk, toplum içinde barış ve düzenin sağlanmasında önemli bir araçtır. Yasalar, toplumdaki çatışmaları önlemek ve çözmek için uygulanmıştır.
• Mülkiyet ve Ticaretin Düzenlenmesi: Eski Çağ medeniyetlerinde hukuk, mülkiyet haklarını korumak ve ticareti düzenlemek için kritik bir rol oynadı. Ticaretin gelişmesi, yasaların güvence altına alınmış mülkiyet hakları sayesinde mümkün oldu.
• Sosyal Sınıflar ve Adalet: Yasalar, farklı sosyal sınıfların haklarını ve sorumluluklarını belirlerdi. Bazı medeniyetlerde yasalar, sosyal sınıflar arasında farklılık gösterse de, toplumun genel işleyişi açısından adaletin sağlanması amaçlanmıştı.

Hukukun Devlet İdaresindeki Rolü

• Yasaların Güçlendirdiği İktidar: Eski Çağ’da hukuk, kralların ve imparatorların otoritesini pekiştirdi. Yasalar, yöneticilerin gücünü meşrulaştıran araçlar olarak kullanıldı.
• Merkezi Yönetim ve Hukuk: İmparatorluklar ve büyük devletler, geniş topraklarını yönetmek için merkezi bir hukuk sistemi geliştirdiler. Bu sistem, hem yerel yöneticilerin kontrolünü sağladı hem de imparatorluğun birliğini korudu.

Eski Çağ medeniyetlerinde hukuk, toplumsal düzenin korunması, adaletin sağlanması ve devlet otoritesinin pekiştirilmesi için vazgeçilmez bir unsurdu. Mezopotamya’dan Roma’ya, Mısır’dan Çin’e kadar çeşitli hukuk sistemleri, bugün modern hukukun temellerini atan ilkeleri barındırıyordu. Eski Çağ’da hukuk, sadece yazılı yasalar değil, aynı zamanda toplumun kültürel ve dini değerleriyle de şekillenen bir sistemdi.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Mert, tarih dersinde öğretmenine “Dünyadaki ilk yazılı kanunları hangi uygarlık hazırlamıştır?” diye sordu. Öğretmeni aşağıdaki cevaplardan hangisini verirse doğru olur?
A) Hititler
B) Babiller
C) Sümerler
D) Romalılar
E) Lidyalılar
Cevap: C

Zeynep, okul gezisinde bir müzede taş tabletler üzerinde yazılı yasalar gördü. Rehber, bu yasaların Hammurabi Kanunları olduğunu söyledi. Hammurabi Kanunları’nın en belirgin özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Suçluya para cezası vermesi
B) Toplumda sınıf farklarını kaldırması
C) Suçluların affedilmesini sağlaması
D) Suçun karşılığında birebir ceza uygulanması
E) Kadınlara eşit haklar tanıması
Cevap: D

Ali, tarih dersinde Hitit kanunlarının diğer Eski Çağ kanunlarına göre daha insancıl olduğunu öğrendi. Hititlerde cezaların diğer medeniyetlere göre daha hafif olmasının sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sadece kralın yargı yetkisine sahip olması
B) Halkın yönetime doğrudan katılması
C) Suçlulara fidye ödeme hakkı tanınması
D) Sadece askerlere yasa uygulanması
E) Kölelere ağır cezalar verilmesi
Cevap: C

Burak, babasıyla birlikte bir antik kent ziyaretinde, bir sütun üzerine kazınmış yasaları fark etti. Rehber, bu kanunların Roma Hukuku’nun temelini oluşturan 12 Levha Kanunları olduğunu söyledi. Roma’da 12 Levha Kanunları hangi amaçla hazırlanmıştır?
A) Halkın hukuk kurallarını bilmesini sağlamak
B) Sadece soylulara ayrıcalık tanımak
C) Tüm suçları ölümle cezalandırmak
D) Askeri yönetimi güçlendirmek
E) Tüm dini kuralları kaldırmak
Cevap: A

Mete, öğretmeninin sorduğu “Hangi uygarlık, hukuk kurallarını ilk kez kil tabletler üzerine yazmıştır?” sorusuna cevap vermeye çalıştı. Aşağıdaki uygarlıklardan hangisi bu sorunun doğru cevabıdır?
A) Babiller
B) Romalılar
C) Hititler
D) Sümerler
E) Frigler
Cevap: D