Gerçek ve Mecaz Anlam 5. Sınıf Türkçe
1. Gerçek (Temel) Anlam Nedir?
Bir kelimenin akla gelen ilk ve en yaygın anlamıdır. Sözlükte yazan ilk anlamdır ve genellikle somut varlıkları ifade eder.
Örnek Cümleler (Gerçek Anlam):
- “Soğuk” → Hava çok soğuk, montumu giymeliyim. (Düşük sıcaklık)
- “Ateş” → Kamp ateşi etrafında toplandık. (Yanan alev)
- “Yüzmek” → Yazın denizde yüzmeyi severim. (Su içinde hareket etmek)
📌 İpucu: Gerçek anlam, kelimenin doğrudan ve en basit haliyle kullanımıdır.
2. Mecaz Anlam Nedir?
Bir kelimenin gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı soyut anlamdır. Genellikle duyguları, durumları veya benzetmeleri ifade eder.
Örnek Cümleler (Mecaz Anlam):
- “Soğuk” → Bana çok soğuk davrandı. (İlgisiz, sevgisiz)
- “Ateş” → Şiirlerindeki ateş beni etkiledi. (Coşku, tutku)
- “Yüzmek” → Sınavı kazanınca mutlulukta yüzdüm. (Aşırı sevinç duymak)
📌 İpucu: Mecaz anlam, somut bir varlıkla ilgili olmayan ve benzetme yapılan kullanımlardır.
Gerçek ve Mecaz Anlam Karşılaştırması
Kelime | Gerçek Anlam (Örnek) | Mecaz Anlam (Örnek) |
---|---|---|
“Ağır” | Çanta çok ağır. (Fiziksel) | Ağır bir hastalık geçirdi. (Ciddi) |
“Boş” | Kova boş, su yok. (Dolu değil) | Boş vaatlerle kandırma! (Anlamsız) |
“Sıcak” | Çay çok sıcak, dikkat et. (Yüksek ısı) | Sıcak bir karşılama yaptılar. (Samimi) |
Çözümlü Test Soruları
Soru 1:
“Keskin” kelimesi hangi cümlede mecaz anlamda kullanılmıştır?
A) Bıçak çok keskin, dikkatli ol.
B) Keskin bir zekası var.
C) Testerenin keskin dişleri var.
D) Keskin kokudan rahatsız oldum.
✅ Çözüm:
- A, C, D → Gerçek anlam (fiziksel keskinlik).
- B → Mecaz anlam (zekânın keskin olması).
Cevap: B
Soru 2:
“Tatlı” kelimesi hangi cümlede gerçek anlamda kullanılmıştır?
A) Tatlı bir gülümsemesi vardı.
B) Bu elmalar çok tatlı.
C) Tatlı sözlerle kandırdı.
D) Tatlı bir hava hissediliyor.
✅ Çözüm:
- B → Gerçek anlam (şekerli tadı olan).
- Diğerleri mecaz (gülümseme, söz, hava).
Cevap: B
Soru 3:
“Yumuşak” kelimesi hangi cümlede yan anlamda kullanılmıştır?
A) Yumuşak bir sesle konuştu.
B) Yastık çok yumuşak.
C) Yumuşak başlı bir insandır.
D) Yumuşak kumaştan gömlek aldım.
✅ Çözüm:
- A → Mecaz (ses tonu).
- B, D → Gerçek anlam (fiziksel yumuşaklık).
- C → Yan anlam (uysal karakter).
Cevap: C
Soru 4:
“Düşmek” kelimesi hangi cümlede mecaz anlamda kullanılmıştır?
A) Merdivenlerden düştüm.
B) Fiyatlar düştü.
C) Kitap raftan düştü.
D) Kar yağınca yoldan düştüm.
✅ Çözüm:
- A, C, D → Gerçek anlam (fiziksel düşme).
- B → Mecaz anlam (fiyatların azalması).
Cevap: B
Soru 5:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “açık” kelimesi mecaz anlamda kullanılmıştır?
A) Pencere açık kalmış.
B) Açık bir havada yürüdük.
C) Açık sözlü bir insandır.
D) Kapı açık, içeri girebilirsin.
✅ Çözüm:
- A, B, D → Gerçek anlam (fiziksel açıklık).
- C → Mecaz anlam (samimi, dürüst).
Cevap: C