Günlük Hayatta Kimya

Kimya, maddelerin yapısını, özelliklerini ve birbirleriyle olan etkileşimlerini inceleyen bilim dalıdır. Evde, okulda ya da çevremizde kullandığımız birçok ürün ve gerçekleştirdiğimiz pek çok eylem kimyasal tepkimelerle ilgilidir. Örneğin, içtiğimiz su, kullandığımız diş macunu, yemek pişirdiğimiz tencere, hatta aldığımız ilaçlar dahi kimya ile ilgilidir. Bununla birlikte, günümüzde önemli bir problem olan çevre kirliliği gibi konular da kimyanın ilgi alanına girer.

Şimdi, günlük yaşamda sıkça karşılaştığımız bazı kimyasal maddeleri ve bunların kullanımı sırasında dikkat edilmesi gereken noktaları inceleyelim.

Limon Tuzu

Limon tuzu, doğal bir asit olan sitrik asidin halk arasında bilinen adıdır. Bu asit, sebze ve meyvelere ekşi tadını veren temel bileşendir. Görünüm olarak kristal yapıdadır ve renksizdir.

• Asidik yapısından ötürü limon tuzu, özellikle kireç çözücü olarak kullanılır. Su ısıtıcısı, ütü gibi cihazlarda biriken kireci temizlemek için ideal bir maddedir. Bu yüzden, temizlik ürünlerinde de sıkça kullanılır.
• Kimyasal yolla elde edilen limon tuzu, mide problemlerine yol açabilir. Su ile seyreltilmeden kullanıldığında ağız ve mideye zarar verebilir.
• Diş ve ağız bakımında gargara olarak kullanılabilir, fakat karışımın yutulmaması gerektiği unutulmamalıdır.
• Kozmetik ürünlerinde de limon tuzu yer alabilir. Özellikle saç sağlığı için yararlı olduğu bilinir.
• Bakterilere karşı vücudu korur, C vitamini bakımından zengin bir yapıya sahiptir. Ayrıca böbrek taşı düşürmeye yardımcı olduğu bilinir, bu nedenle ilaç yapımında da yer alır.
• Gıda sektöründe, zeytin, turşu gibi ürünlerin raf ömrünü uzatmada kullanılır.

Çamaşır Suyu (NaClO)

• Çamaşır suyu, sodyum hipoklorit (NaClO) çözeltisidir ve genellikle evlerde temizlik amaçlı kullanılır.
• Güçlü bir dezenfektan olan çamaşır suyu, mikrop ve bakterilere karşı etkilidir. Tuvaletlerde ve kanalizasyonlarda sıkça kullanılır.
• Çamaşır suyu, aynı zamanda beyazlatıcı bir özellik gösterir, bu yüzden çamaşır temizliğinde de tercih edilir.
• Ancak, çamaşır suyunun diğer kimyasallarla, özellikle tuz ruhu ile karıştırılması tehlikelidir. Bu tür karışımlar sonucu Cl₂ (klor) gazı ortaya çıkabilir, bu gaz oldukça zehirli olup ölüme bile neden olabilir.

$NaClO + NaOH → NaOCl + Cl₂$

​

• Çamaşır suyu hiçbir şekilde başka temizlik maddeleriyle karıştırılmamalı ve çocukların erişemeyeceği yerlerde muhafaza edilmelidir.

Sıvı Sabun

Bazik yapıda olan sıvı sabunların hem olumlu hem de olumsuz bazı yönleri bulunmaktadır.

Olumlu Özellikleri

• Cildi derinlemesine temizler ve kiri uzaklaştırır.
• Kullanım açısından hijyenik bir tercih olup katı sabunlara göre daha pratik ve kolaydır.
• pH seviyesi cilde daha uygun olan sabunlar, hassas ciltler için idealdir.
• Katı sabunlara göre cildi daha az kurutma eğilimindedir.

Olumsuz Özellikleri

• Ek ambalaj maliyetlerinden dolayı katı sabunlara göre daha pahalıdır.
• El yıkama alışkanlığı katı sabun kullanmaya göre daha uzun sürebilir.

Gazlı İçecekler

Gazlı içecekler, besleyici değeri düşük olmasına rağmen enerji ve serinlik sunan içeceklerdir. Asidik yapıları nedeniyle ağız ve mide sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olabilir.

• Genellikle suya karbondioksit gazı eklenerek üretilirler. Bu, içeceğe köpüklü bir yapı kazandırır.
• Asidik yapılarından ötürü kireç çözücü olarak bile kullanılabilirler.
• Paslanmış yüzeylerin temizliğinde, kola gibi gazlı içecekler kullanılabilir.
• Ancak, gazlı içeceklerin içerdiği şeker ve asitler diş minesine zarar verebilir. Fazla tüketimi ise obeziteye ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, kontrollü tüketilmesi önerilir.

Lavabo Açıcı

Lavabo açıcılar, genellikle tıkanıklıkları gidermek için kullanılan kimyasal çözücülerdir. Sodyum hidroksit (NaOH) içeren formülleri ile yağ, yemek artığı gibi maddeleri çözerek lavaboları temizlerler.

• Lavabo açıcılar, tıkanmış boruların açılmasında oldukça etkilidir, ancak doğru kullanım önemlidir.
• Yüksek miktarda kullanıldığında borulara zarar verebilir, bu nedenle dikkatli kullanılması gerekir.
• Ayrıca, lavabo açıcıların diğer temizlik ürünleri ile karıştırılması son derece tehlikeli olabilir, çünkü bu karışımlar tehlikeli gazlar açığa çıkarabilir.

Karbonat (Yemek Sodası)

Karbonat, doğada tuzlu bir yapıya sahip olan sodyum bikarbonatın yaygın bilinen adıdır. Genellikle asidik maddelere karşı bazik özellik gösterir.

• Asidik maddeleri nötralize etme yeteneği vardır, bu yüzden antiasit olarak da kullanılır.
• Gıda sektöründe, hamur işlerinde kabartma maddesi olarak kullanılır. Diş macunlarının yapısında da yer alarak ağız kokusu giderici özelliği vardır.
• Metal yüzeylerdeki kararmaları gidermek için karbonat ve su karışımı kullanılabilir. Karbonat, bu yönüyle etkili bir temizlik malzemesidir.

Sirke

Sirke, özellikle turşu, salata ve çeşitli yiyeceklerde aroma vermek amacıyla kullanılan asidik bir sıvıdır. Ayrıca, ev temizliğinde doğal bir temizlik maddesi olarak da tercih edilir.

• Asidik yapısından dolayı, kireç çözücü özelliğe sahiptir. Mutfakta tencere, çaydanlık gibi kireçlenmiş yüzeylerde rahatlıkla kullanılabilir.
• Antibakteriyel özellikleri nedeniyle, yüzey temizliğinde hijyen sağlamak amacıyla da tercih edilir.

Diş Macunu

Diş macunu, diş yüzeyinde biriken yiyecek artıkları ve plakların temizlenmesine yardımcı olan temel bir ağız bakım ürünüdür.

Faydaları

• Yiyeceklerin asidik özelliklerini nötralize eder ve dişlerin korunmasına katkı sağlar.
• İçeriğindeki maddeler sayesinde diş minesini güçlendirir ve diş çürümelerine karşı koruyucu etki gösterir.
• Diş eti hastalıklarına karşı etkilidir.

Zararları

• Aşırı kullanım, diş minesini aşındırabilir.
• Florür içeren diş macunları, fazla kullanıldığında dişlerde beyaz lekeler bırakabilir.

Antiasit İlaçlar

Antiasit ilaçlar, midede aşırı asit salgılanmasını engelleyerek mide yanması ve ekşime gibi sorunlara karşı kullanılan ilaçlardır.

• Bu ilaçlar, mide asidini nötralize ederek mide duvarının tahriş olmasını önler.
• Genellikle magnezyum hidroksit (Mg(OH)₂) gibi maddeler içerir ve bu bileşenler mide asidini dengeleyerek rahatlama sağlar.