İçeriğine Göre Cümle Çeşitleri 

Cümleler, taşıdıkları anlam ve yüklemlerin olumlu/olumsuz olma durumuna göre çeşitlenir. İşte pratik ayırt etme yöntemleri:

A) Olumlu Cümle

✔ Yüklemi olumlu (-me/-ma olumsuzluk eki almamış) ve işin yapıldığını/olduğunu bildiren cümlelerdir.

Örnekler & Açıklamaları:

1. “Yarın sinemaya gideceğiz.” → Gitme eylemi gerçekleşecek
2. “Bu kitap çok heyecanlıydı.” → Olumlu yargı bildiriyor
3. “Annem en güzel yemekleri yapar.” → Yapma eylemi var

Püf Noktası: Yüklemde “-me/-ma” eki yoksa ve işin yapıldığını söylüyorsa olumludur.

B) Olumsuz Cümle

✖ Yükleme “-me/-ma” eki getirilerek veya “yok/değil” kelimeleriyle işin yapılmadığını bildiren cümleler.

Örnekler & Çözümleme:

1. “Bugün okula gitmedim.” → “-me” olumsuzluk eki var
2. “Bu cevaplar doğru değil.” → “değil” olumsuzluk kelimesi
3. “Kalemimin mürekkebi yok.” → “yok” olumsuzluk bildirir

Önemli Uyarı: “Ne…ne” bağlacı da olumsuzluk yaratır: “Ne okudum ne anladım.”

C) Soru Cümlesi

❓ “mi” soru eki veya soru sözcükleriyle (kim, ne, nasıl) bilgi isteyen cümleler.

Örnekler & Analiz:

1. “Yarın bize gelecek misin?” → “mi” soru eki
2. “Bu resmi kim yaptı?” → “kim” soru kelimesi
3. “Hangi kitabı okuyorsun?” → “hangi” soru sıfatı

Dikkat: Soru işareti olan her cümle soru cümlesi değildir: “Adın ne?” (soru), “Ne güzel bir gün!” (ünlem)

D) Ünlem Cümlesi

❗ “Aman, eyvah, vay” gibi ünlemlerle duygu (şaşkınlık, sevinç, korku) bildiren cümleler.

Örnekler & İnceleme:

1. “Eyvah, ödevimi unuttum!” → Şaşkınlık/panik
2. “Vay, ne güzel bir manzara!” → Beğeni
3. “Aman, düşeceksin!” → Uyarı/korku

Ek Bilgi: Ses tonuyla vurgulanan cümleler de ünlem sayılır: “Hemen buraya gel!”

E) Emir Cümlesi

🛑 Emir, rica veya yasak bildiren; genellikle yüklemi 2. tekil/çoğul kişi olan cümleler.

Örnekler & Ayrıntılar:

1. “Hemen buraya gel!” → Doğrudan emir
2. “Lütfen sessiz olur musun?” → Nazik rica
3. “Buradan ayrılmayın!” → Yasaklama

Özel Durum: 1. çoğul kişi emirleri: “Hadi gidelim!” (teşvik)

Çözümlü Örnek Test Soruları

Soru1:

“Ne kadar da güzel bir gün!” cümlesinin türü nedir?
A) Olumlu B) Soru C) Ünlem D) Emir

Çözüm Adımları:

1. “Ne kadar” ifadesi duygu bildiriyor
2. Ünlem işareti var
3. Sevinç ifade ediyor
   Cevap: C (Ünlem)

Soru2:

Aşağıdaki cümlelerden hangisi olumsuzdur?
A) Bu konuyu anladım
B) Sınavdan yüksek aldım
C) Odasını toplamıyor
D) Yarın erken kalkacağım

İnceleme:

• A: “-ma” eki yok → olumlu
• B: “-ma” eki yok → olumlu
• C: “-mıyor” olumsuzluk eki var
• D: “-ma” eki yok → olumlu
  Cevap: C

Soru3:

“Lütfen kapıyı kapatır mısın?” cümlesinin türü nedir?
A) Emir B) Soru C) Olumsuz D) Ünlem

Detaylı Çözüm:

• “Lütfen” ifadesi rica anlamı katıyor
• “mısın” sadece nezaket için kullanılmış
• Asıl anlam emir/rica
  Cevap: A (Emir)

Pratik Etkinlik

Eşleştirme:

1. “Yarın maça gideceğiz.” → A) Olumsuz
2. “Burayı temizlemedin mi?” → B) Soru
3. “Eyvah, kalemim kırıldı!” → C) Ünlem
4. “Sessizce bekleyin.” → D) Emir
5. “Ödevlerini yapmamış.” → E) Olumlu

Cevaplar:
1-E (Gitme eylemi olumlu)
2-B (“mi” soru eki)
3-C (“Eyvah” ünlemi)
4-D (Doğrudan emir)
5-A (“-mamış” olumsuzluk eki)