1. İsimler (Adlar)

A) İsim Nedir?

Varlıkları, kavramları, duyguları veya durumları isimlendiren kelimelerdir. İsimler tek başına anlam taşır.

Örnekler:

• Somut İsimler: Kitap, ağaç, su, Ankara
• Soyut İsimler: Sevgi, özlem, mutluluk, korku

B) İsim Çeşitleri

Varlıklara Verilişine Göre:

• Özel İsim: Tek bir varlığa ait isimler (Türkiye, Aslı)
• Tür İsmi: Aynı türden varlıkların ortak ismi (şehir, kedi)

Sayılarına Göre:

• Tekil İsim: Tek bir varlığı ifade eder (çocuk)
• Çoğul İsim: Birden fazla varlığı ifade eder (çocuklar)

İsim Çeşitleri:

1. Varlık İsimleri (Nesne Adları)

Canlı veya cansız her türlü varlığı karşılayan kelimelerdir.
Bu tür isimler genellikle günlük yaşamda sık kullandığımız nesnelerdir.
Gözle görülebilir, elle tutulabilir özellikte olabilir.

Örnekler:

• masa, sandalye, kitap, telefon, bilgisayar
• ağaç, ev, çanta, kalem

---

2. Canlı Varlık İsimleri

İnsanlar, hayvanlar ve bitkiler gibi canlıları tanımlar.
Bu isimler aynı zamanda varlık ismi kategorisine girer ama canlı olmaları açısından ayırt edilir.

Örnekler:

• çocuk, öğretmen, kedi, kuş, çiçek, balık
• doktor, arı, köpek, ağustosböceği

---

3. Soyut Kavram İsimleri (Duygusal ve Zihinsel Kavramlar)

Duyu organlarımızla algılayamadığımız, sadece zihnimizde var olan, düşünceye veya duygulara dayalı kelimelerdir.
Gözle görülmez, elle tutulmaz.
Zihinle veya kalple hissedilir.

Örnekler:

• mutluluk, korku, sevgi, özgürlük, nefret
• hayal, umut, cesaret, adalet, barış, özlem

---

4. Özel İsimler

Tek olan kişi, yer, kurum, ülke, kitap vb. adlarıdır.
İlk harfleri her zaman büyük harfle yazılır.
Kişi, şehir, ülke, dağ, nehir, kurum adları özel isimdir.

Örnekler:

• Ali, Zeynep, İstanbul, Ankara, Türkiye
• Van Gölü, Atatürk, Mehmet Akif Ersoy
• Türk Hava Yolları, Ayşe’nin Kalemliği (özel isme ek gelirken kesme işareti kullanılır)

---

5. Cins İsimler (Tür Adları)

Aynı türden varlıkları karşılayan genel isimlerdir.
Bir tek varlığı değil, o türden birçok varlığı kapsayan isimlerdir.
Küçük harfle başlar.

Örnekler:

• çocuk, kalem, kuş, ağaç, kitap
• öğrenci, şehir, kedi, çiçek, ülke

Not:

• “Ayşe” → özel isim
• “kız” → cins isim
• “Ankara” → özel isim
• “şehir” → cins isim

---

6. Çoğul İsimler

İsimlerin sonuna “-lar, -ler” eki getirilerek yapılır.
Aynı türden birden fazla varlığı gösterir.
Yapım eki değil, çekim ekidir.

Örnekler:

• kitaplar, defterler, çocuklar, kuşlar
• binalar, köyler, evler, insanlar

Not: “Çocuk” → tekil, “Çocuklar” → çoğul

---

7. Topluluk İsimleri

Tek bir varlık gibi görünse de, bir grubu ifade eden isimlerdir.
Çoğul eki almazlar ama birçok bireyi kapsarlar.
Tekil gibi görünür ancak topluluktur.

Örnekler:

• sınıf, ordu, takım, aile, komite, halk, sürü
• heyet, topluluk, orkestra, jüri

Not: “Sınıf geldi.” → Burada sınıf birden fazla kişiyi temsil eder.

---

8. Somut İsimler

Beş duyu organımızdan en az biriyle algılanabilen kelimelerdir.
Gözle görebilir, elle tutabilir, işitebilir, koklayabilir ya da tadabiliriz.

Örnekler:

• masa (gözle görülür, elle tutulur)
• limon (görülür, tadılır)
• çiçek (görülür, koklanır)
• müzik (işitilir)

---

9. Soyut İsimler

Duyularla algılanamayan, sadece düşünceyle, zihinle veya duyguyla kavranabilen kelimelerdir.
Gözle göremez, elle tutamazsın.
Soyut isimler, genellikle duygu ya da kavram bildirir.

Örnekler:

• aşk, sevgi, özlem, barış, umut, iyilik, güven
• düşünce, bilgi, zaman, sabır

Örnek Tablo:

İsim Türü	Açıklama	Örnek
Varlık İsmi	Her türlü nesne	masa, kalem
Canlı İsmi	İnsan, hayvan, bitki	kedi, çiçek, öğretmen
Soyut Kavram	Duyularla algılanamayan	sevgi, barış, umut
Özel İsim	Tek ve özel olan adlar	Ankara, Ayşe, Türkiye
Cins İsim	Aynı türden birçok varlığı kapsar	kuş, çocuk, şehir
Çoğul İsim	-lar/-ler ekiyle birden çok varlık	kalemler, kitaplar
Topluluk İsmi	Birden çok kişilik yapı, tek kelimeyle	ordu, sınıf, aile
Somut İsim	Duyularla algılanabilir	elma, çiçek, kedi
Soyut İsim	Duyularla algılanamaz, sadece düşüncede vardır	aşk, korku, başarı

C) İsim Halleri

İsimler cümlede 5 halde bulunabilir:

1. Yalın Hal: Hiç ek almamış (ev)
2. -i Hali: Belirtme durumu (evi)
3. -e Hali: Yönelme durumu (eve)
4. -de Hali: Bulunma durumu (evde)
5. -den Hali: Ayrılma durumu (evden)

2. Fiiller (Eylemler)

A) Fiil Nedir?

Varlıkların yaptığı işi, oluşu veya durumu bildiren kelimelerdir. Fiiller kök halinde “-mek, -mak” eklerini alabilir.

Örnekler:

• İş Fiilleri: Koşmak, yazmak, okumak
• Durum Fiilleri: Uyumak, ağlamak, gülmek
• Oluş Fiilleri: Büyümek, solmak, yaşlanmak

B) Fiil Çekimleri

Zaman Ekleri:

• Şimdiki Zaman: -yor (geliyor)
• Gelecek Zaman: -ecek (gelecek)
• Geçmiş Zaman: -di (geldi)

Kişi Ekleri:

• Ben (geldim)
• Sen (geldin)
• O (geldi)

C) Fiilimsiler (Eylemsiler)

Fiilden türeyen ama fiil olmayan sözcüklerdir.

Türleri:

1. İsim-Fiil: -ma, -ış (koşma, bakış)
2. Sıfat-Fiil: -an, -ası (koşan, yanası)
3. Zarf-Fiil: -erek, -ken (koşarak, gülerken)

İsim ve Fiil Karşılaştırması

Özellik	İsim	Fiil
Tanım	Varlık adı	Hareket bildirir
Soru	“Ne?”	“Ne yapıyor?”
Örnek	Kitap	Okumak
Ek Alabilir mi?	Evet	Evet
Zaman Bildirir mi?	Hayır	Evet

Çözümlü Test Soruları

Soru 1:

Aşağıdaki kelimelerden hangisi soyut bir isimdir?
A) Dağ
B) Sevgi
C) Kalem
D) Ağaç

Çözüm:

• Sevgi duygu bildirdiği için soyut isimdir.
  Cevap: B

Soru 2:

“Yarın kütüphaneden kitap alacağım.”
Bu cümledeki fiil hangisidir?
A) Yarın
B) Kütüphaneden
C) Kitap
D) Alacağım

Çözüm:

• “Alacağım” gelecek zaman eki almış bir fiildir.
  Cevap: D

Soru 3:

Aşağıdaki kelimelerden hangisi birleşik fiildir?
A) Koşmak
B) Yardım etmek
C) Gelmek
D) Bakmak

Çözüm:

• “Yardım etmek” isim + yardımcı fiilden oluşur.
  Cevap: B

Soru 4:

“Öğrenciler bahçede top oynuyorlar.”
Bu cümledeki ismin hal eki hangisidir?
A) -ler
B) -de
C) -i
D) -yor

Çözüm:

• “-de” eki “bahçede” kelimesinde bulunma halini gösterir.
  Cevap: B

Soru 5:

Aşağıdaki kelimelerden hangisi fiil değildir?
A) Geliyor
B) Kitap
C) Okuyacak
D) Yürüdü

Çözüm:

• “Kitap” bir isimdir, fiil değildir.
  Cevap: B

Çalışma Kağıdı

A) Boşluk Doldurma

1. Beş duyu organımızla algılayabildiğimiz isimlere ______ isim denir.
2. Fiillerin mastar hali ______ ve ______ eklerini alır.
3. “Koşmak” fiilinin şimdiki zaman 1. tekil şahıs çekimi ______.

Cevaplar:

1. somut
2. -mek, -mak
3. koşuyorum

B) Eşleştirme

1. Özel isim a) Mutluluk
2. Soyut isim b) İzmir
3. Fiil c) Yazıyor

Cevaplar:
1-b, 2-a, 3-c

Pratik İpuçları

İsimleri tanımak için “Bu nedir?” sorusunu sorun
Fiilleri tanımak için “Ne yapıyor?” sorusunu sorun
Soyut isimler duygu ve düşünceleri ifade eder
Fiiller mutlaka zaman ve kişi eki alır