Kazanım: 5.1.2. Kültürel özelliklere saygı duymanın birlikte yaşamaya etkisini yorumlayabilme

Kültür ve Kültürün Ögeleri

Kültür, bir toplumun tarih boyunca oluşturduğu, gelecek nesillere aktardığı maddi ve manevi değerlerin tümüdür.

Kültürün Temel Ögeleri:

Maddi Kültür	Manevi Kültür
Mimari (camiler, evler)	Dil (Türkçe, lehçeler)
Geleneksel kıyafetler	Din ve inançlar
Yemekler (baklava, mantı)	Tarih (destanlar, efsaneler)
El sanatları (halı, çini)	Gelenek-görenekler (kına gecesi)
Bayramlar (Ramazan, Nevruz)	Örf-adetler (misafirperverlik)

---

Kültürün Özellikleri

• Her milletin kültürü kendine özgüdür.
• Bölgeden bölgeye farklılık gösterir (Karadeniz horonu vs. Ege zeybeği).
• Nesilden nesile aktarılır (Nasrettin Hoca fıkraları).
• Toplumsal dayanışmayı sağlar (iftar sofraları).
• Zamanla yenilenir (eski bayramlar vs. modern kutlamalar).

Örnek:

• Türk kültüründe “misafire ikram” geleneği, toplumsal bağları güçlendirir.
• Hıdırellez kutlamaları, doğa ve kültürün buluşmasını simgeler.

---

Kültürel Saygı ve Birlikte Yaşam

🌍 Farklılıklara saygı, barış içinde yaşamanın temelidir.
👉 Nasıl?

• Başka kültürlerin bayramlarını tanımak (Örn: Ermenilerin Vartavor şenliği).
• Farklı lehçelerdeki şarkıları dinlemek (Lazca türküler).
• Geleneksel yemekleri denemek (Kürt mutfağından içli köfte).

Atasözü: “Bana arkadaşını söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim.”
➜ Kültürler arası etkileşim, zenginliktir!

---

Etkinlik Önerisi:
Sınıfta bir “Kültür Köşesi” oluşturun. Her öğrenci kendi kültüründen bir nesne (yemek tarifi, müzik aleti) getirsin ve anlatsın!

Özet: Kültür, bir milletin kimliğidir. Ona saygı, insanlığa saygıdır!

Türk Kültürünün Kökleri ve Özellikleri

Türk Kültürünün Tarihî Temelleri

🌍 Orta Asya Kökenli: Dünyanın en eski kültürlerinden biri olan Türk kültürü, bozkır yaşamı ve göçebelik geleneğiyle şekillenmiştir.
🏹 Simge Değerler:

• At: Ulaşım ve savaş kültürünün merkezinde.
• Çadır: Göçebe yaşamın pratik mimarisi.
• Halı/Kilim: Renkli desenlerle tarihi yansıtan el sanatları.

⚔️ Kahramanlık Kültürü:

• Alp ve Eren geleneğiyle yiğitlik, adalet ve misafirperverlik ön plandadır.
• Destanlar (Dede Korkut, Manas) bu değerleri nesilden nesile aktarır.

🤝 Hoşgörü Mirası:

• Farklı din, dil ve kültürleri “aynı bayrak altında” barışla yaşatabilme becerisi.
• Örnek: Osmanlı’daki millet sistemi.

---

Günümüzde Türk Kültürünü Yaşatan Devletler

| Türkiye | Azerbaycan | Kazakistan | Kırgızistan | Özbekistan | Türkmenistan | Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti |

Not: Bu devletler, ortak dil, müzik (örneğin kopuz), ve törenlerle (Nevruz) kültürel bağları sürdürür.

---

Geleneksel Çocuk Oyunları

🎲 Nesiller Arası Köprü:

• Çocuk oyunları, Türk kültürünün eğlence ve dayanışma yönünü yansıtır.

Öne Çıkan Oyunlar:

1. Aç Kapıyı Bezirgan Başı: Takım olma ve şarkılı bir oyun.
2. Beş Taş: El becerisi ve strateji gerektirir.
3. Çelik Çomak: Açık alanda oynanan spor içerikli bir oyun.
4. Saklambaç (Sobe): Tüm dünyada bilinen ancak Türk versiyonunda farklı kurallar içerir.

Atasözü: “Oyun, çocuğun dilidir.”
➜ Bu oyunlar, iletişim ve paylaşım kültürünü güçlendirir.

---

Etkinlik Önerisi

“Dedemden Oyun Öğreniyorum” Projesi:

• Öğrenciler, aile büyüklerinden bir geleneksel oyun öğrenip sınıfta canlandırsın!
• Amaç: Kültürel sürekliliğin somut örneklerini keşfetmek.

Özet: Türk kültürü, zengin tarihi, çeşitliliği kucaklayan yapısı ve renkli gelenekleriyle evrensel bir mirastır. 🌟

Türk Kültürünün Oyun Mirası

Klasik Çocuk Oyunlarımız

• Dokuztaş (Diğer adlarıyla Çanak/Yedikule)
• Sek Sek ve Yakan Top
• Körebe
• İp Atlama

Bu oyunlar nesilden nesile aktarılarak günümüze ulaşmıştır.

Dünyadaki Benzerleri

İlginçtir ki bu oyunlar birçok ülkede farklı isimlerle oynanmaktadır:

• Üçtaş: Hindistan ve Türkmenistan’da popüler
• Beştaş: Endonezya, Kırgızistan ve Yunanistan’da oynanıyor
• Körebe: Nijerya’dan Almanya’ya kadar geniş bir coğrafyada biliniyor

Mangala: Türk Zeka Oyununun Dünya Yolculuğu

Oyunun Özellikleri

• 2 kişilik strateji oyunu
• 12 küçük kuyu ve 2 hazineden oluşan özel tahtası var
• 48 taşla oynanıyor

Küresel Yayılımı

Mangala oyunu sadece Türk cumhuriyetlerinde değil:

• Afrika’da: Gana, Kenya, Mali
• Asya’da: Endonezya, Hindistan
• Amerika’da: Karayip Adaları

Oyunların Evrensel Dilindeki Önemi

Çocuk oyunları dünyanın ortak dilidir. Farklı ülkelerden çocuklar:

• Oyunlar sayesinde kolayca kaynaşabilir
• Ortak değerler keşfedebilir
• Karşılıklı sevgi ve saygı bağlarını güçlendirebilir

Önemli Not: Geleneksel oyunlarımız, kültürümüzün yaşayan hazineleridir. Onları yaşatmak ve yeni nesillere aktarmak hepimizin görevidir.

Etkinlik Önerisi: Sınıfta bir “Dünya Oyunları Günü” düzenleyerek farklı kültürlerin oyunlarını deneyimleyebilirsiniz!

23 Nisan: Dünya Çocuklarının Ortak Bayramı

Türk tarihinin dönüm noktalarından biri olan 23 Nisan 1920’de, Türk milletinin iradesi Büyük Millet Meclisi’nin açılışıyla somutlaştı. Bu önemli gün, Mustafa Kemal Atatürk’ün vizyonuyla 1924 yılında çocuklara armağan edildi.

1979 yılında uluslararası boyut kazanan bu özel gün, artık her yıl 40’ı aşkın ülkeden gelen çocuklarla birlikte kutlanıyor. Türkiye, dünyada çocuklara bayram hediye eden ve bu bayramı tüm dünyayla paylaşan tek ülke olma ayrıcalığını taşıyor.

Bu anlamlı buluşma sayesinde:
• Farklı kültürler bir araya geliyor
• Çocuklar arasında güçlü dostluk köprüleri kuruluyor
• Uluslararası kültür alışverişi gerçekleşiyor
• Dünya barışına katkı sağlanıyor

Her yıl nisan ayında dünyanın dört bir yanından gelen çocuklar, kendi kültürlerini tanıtırken Türk geleneklerini de yakından tanıma fırsatı buluyor. Bu buluşmalar, geleceğin dünyasında barış ve kardeşliğin temellerini atıyor.

 

Türk Kültürünün Özgün Dokusu

• Türk toplumunun karakteri yiğitlik ve kahramanlık temellerine dayanır. Türk insanı yüksek ahlaklı, samimi, inançlı, bilgili ve vatanseverdir. Geleneklerine bağlılığı ile tanınır.

Kahve Kültürü

• Misafir ağırlama kültürü oldukça önemlidir. Konuklara yemek ikram edilir, ardından çay veya kahve sunulur.

Zeybek Dansı

• Zeybek dansında, gömlek üzerine giyilen işlemeli cepken adlı geleneksel giysi kullanılır. Halay, hora, teke, kaşık oyunları ve bar diğer önemli halk oyunlarıdır.

Ebru Sanatı

• Ebru sanatı geleneksel sanatlarımızdandır. Su yüzeyine yağlı boya ile desenler yapılarak kağıda aktarılır. Ahşap oymacılığı, bakır işlemeciliği, cilt sanatı, çinicilik ve halı dokumacılığı diğer el sanatlarımızdır.

Davul ve Zurna

• Kültürel çeşitlilik müzik alanına da yansımıştır. Geleneksel, modern ve popüler müzik türleri icra edilir. Davul, zurna, bağlama, ud gibi geleneksel çalgıların yanı sıra piyano, gitar gibi modern enstrümanlar da kullanılır.

Geleneksel Türk Mutfağı

• Ramazan ve Kurban Bayramlarında cami minareleri arasına mahya adı verilen ışıklı süslemeler asılır.
• Kare şeklinde kesilen ince hamurun içine kıyma konularak hazırlanan Kayseri mantısı meşhur bir yemeğimizdir. İskender kebap, baklava ve etli ekmek diğer geleneksel lezzetlerimizdendir.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti

• Toplum yaşamı canlı gelenekler, görenekler ve renkli sosyal etkinliklerle şekillenir.
• Düğünler, sünnet törenleri, bayram kutlamaları ve aile buluşmaları toplumsal hayatın önemli parçalarıdır.
• Zeybek, kasap havası, mendil oyunları (Sirto) ve kadınların özel dansları kültürde öne çıkan unsurlardır.
• Misafirperverlik, Kıbrıs toplumunun belirgin özelliğidir.

Geleneksel Sanatlar:

• Lefkara işi: Keten kumaş üzerine yapılan zarif el nakışları.
• Müzik kültürü: Darbuka, zurna ve ud en çok kullanılan çalgılar.

Yöresel Lezzetler:

• Mulihiya: Geleneksel Kıbrıs yemeği
• Hellim peyniri, Şeftali Kebabı, Kıbrıs Köftesi
• Üzüm, çilek ve alıç reçelleri
• Harmup pekmezi ve turunç macunu
• Armut kompostosu

Geleneksel Giyim:

• İşlemeli cepken (yelek): Gömlek üzerine giyilen süslü geleneksel giysi.
• Kahve ikram kültürü: Sosyal yaşamın vazgeçilmez bir parçası.

Tarihî Not:
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Türkiye’nin 1974’te gerçekleştirdiği Barış Harekatı sonucunda bağımsızlığını kazanmıştır. Kültürel mirasında Anadolu’nun derin izleri görülmektedir.

Rusya

Geleneksel Giyim:

• Kadınların giydiği sarafan adlı uzun askılı elbiseler ve bununla bullanılan kokosnik başlığı.
• Erkeklerde yaygın olan çizmeler, geniş kemerler ve kattan tarzı giysiler.

Önemli Kutlamalar:

• Paskalya bayramı
• Baharın gelişini simgeleyen ve Nevruz’a benzeyen Maslenitsa şenlikleri.
• Düğünlerde damadın eğlence için bahşiş verme geleneği.

Mutfak Kültürü:

• Vinegret (lahana, turşu, soğanlı salata) ve zeytin salatası.
• Dana Stroganoff, Kiev tavuğu, mantı ve şaşlık gibi et yemekleri.
• Geleneksel Rus çayı.

Sanat ve Edebiyat:

• Dünyaca ünlü yazarlar: Tolstoy, Dostoyevski, Anton Çehov
• Geleneksel çalgılar: Balalaika ve gusli

Türkmenistan :

Türkmen erkeklerinin giydiği koyun postundan telpek başlığı.

Türkmen Pilavı

● Gelenek ve göreneklerine bağlılığıyla bilinen Türkmenlerin düğünleri oldukça renkli geçer. Düğünlerde et, havuç ve baharatlarla harmanlanmış, pirinçten yapılan plov (Türkmen pilavı) misafirlere ikram edilir. Bir çeşit etli mantı olan pelmeni, karabuğday ile yapılan yemekler ve golubtsi adında yemekleri bulunur.

Tütek

● Halı Türkmenistan için önemli bir değerdir. El sanatlarının başında Türkmen halı dokumacılığı gelir. Mayıs ayının son pazar günü kutladıkları Halı Bayramı dünyadaki tek halı bayramıdır.
● Kötülükleri kovduğuna inanılan kırmızı ve tonları kıyafetlerimizde bolca kullanılır.
● Türkmen sazı, müziklerinde önemli bir yer tutar. Tütek (bir çeşit flüt), kabak kemane, davul, dutar (bağlama) diğer çalgı aletleridir.

Bulgaristan

Kukeri

● Mart Baba Günü ve Baharın Gelişi Surva önemli festivallerdir. Surva Festivali’nde hayvan kürklerinden yapılmış, kukeri adı verilen çeşitli kostümler giyerler.

Marteniçka

● Mart ayında, marteniçka (martenitsa) denilen beyaz ve kırmızı iplerden yapılan bir bileklik takılır. Marteniçkaların beyaz ipi huzuru, kırmızı ipi ise yaşam döngüsünü temsil eder.
● Sıcak ve soğuk servis edilen çorbalar Bulgaristan mutfağında önemli bir yer tutar. Tarator (soğuk bir çorba) banitsa (peynirli bir börek) yiyeceklerinden bazılarıdır.

Kalaycılık

● Geleneksel nakışlar, dantel işleri, ahşap oymacılığı ve seramik işleri gibi el sanatları ile uğraşılır. Kalaycılık, ateşle doğrudan temas eden bakır kaplara özel bir kaplamanın uygulandığı el sanatları arasındadır.

Gadulka

● Başlıca müzik aletleri tambura, kaval, zurna ve yaylı bir çalgı olan gadulkadır.
● Bulgaristan, birçok ünlü ressamın ve heykeltıraşın ülkesidir.

• ● Kültür farklılıkları insanların bir arada yaşamasını engellemediği gibi kültürel bir zenginlik ortaya çıkarmaktadır.
• ● Ülkeler birbirlerinin gelenek, görenek, yemek, müzik, sanat, giyim-kuşam özelliklerinden etkilenebilmektedir.
• ● Türk kültürü ile farklı ülkelerin kültürleri benzer olabilmektedir.

Kültürel Farklılıklar Zenginliğimizdir.

Ülkemize yurt dışından eğitim veya turizm amaçlı birçok misafir gelmektedir. Türkler misafirperverlikleri ile gelen misafirleri dil, din, renk ayrımı yapmadan saygı ve sevgiyle karşılar. Türk misafirperverliği ve kültürel saygımızdan etkilenen bu misafirlerin bir kısmı ülkemize yerleşmeyi tercih etmektedir. Bu durum ülkelerarası etkileşimi artırmakta ve milletler arasındaki ön yargıları ortadan kaldırarak bir arada mutlu ve huzurlu bir şekilde yaşam için ortam sağlamaktadır.

Doğal güzelliklerinin yanı sıra üst düzey konaklama imkânlarıyla çok sayıda yabancı ziyaretçiyi ağırlayan Muğla, özellikle son 10 yıldır İngiliz turistlerin gözdesi hâline geldi. Bodrum’da yaşayan İngiliz uyruklu 72 yaşındaki emekli polis Vynn Johns on yıl önce tatil için geldiği ilçeye yerleşmeye karar verdiğini söyledi. Türk insanının misafirperverliğinden etkilendiğini dile getiren Vynn: “Herkesin buraya gelmesini isterim. Özellikle burada yaşayıp buranın sefasını süren çok canlısı ve iyi. Burada mutlu olacağınızı düşünmüyorum. Burada evim var. Bundan sonra sonsuza kadar yaşamayı düşünüyorum.” ifadelerini kullandı.