Ortak Kültürel Mirasımız 5. Sınıf Sosyal Bilgiler
Ortak Miras Nedir?
Ortak miras; kuşakların kendisinden sonra gelecek nesillere bıraktığı maddi ve manevi değerlerin tümüdür.
Bu miras; tarihi eser, tarihi mekân, tarihi nesne ya da doğal varlık olabilir.
🌍 Ortak Mirasın Özellikleri
- Tek bir millete değil, tüm insanlığa aittir.
- Nesilden nesile aktarılır.
- Uzun bir süreçte oluşur.
- İnsanların yüzyıllar süren birikimleriyle ortaya çıkar.
- Ortak mirası korumak herkesin görevidir.
- Herkes bu mirastan yararlanabilir, gezip görebilir.
🏛️ Tarihi Eser Nedir?
Geçmiş uygarlıklardan günümüze kalan, insanlar tarafından yapılmış ve insanlık için değer taşıyan eserlerdir.
Örnekler:
- Cami
- Tiyatro
- Manastır
- Kule
🗺️ Tarihi Mekân Nedir?
Geçmişte yaşamış insan topluluklarının izlerini taşıyan, kalıntılar ve yapılarla dolu alanlardır.
Örnekler:
- Efes Antik Kenti
- Ksantos ve Letoon Antik Kentleri
- Machu Picchu Antik Şehri
- Nemrut Dağı Harabeleri
🏺 Tarihi Nesne Nedir?
Geçmiş uygarlıklardan günümüze kalan ve taşınabilir özelliğe sahip eşyalardır.
Örnekler:
- Gümüş Para
- Vazo
- Kılıç
- Çengelli İğne
🌿 Doğal Varlık Nedir?
Doğada insan eli değmeden oluşmuş, gezilip görülebilecek doğal güzelliklerdir.
Örnekler:
- Peribacaları
- Şelale
- Göl
- Traverten
🌐 UNESCO ve Ortak Miras
UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu);
- Farklı kültürlere ait önemli mirasları belirler.
- Bu varlıkların insanlığın ortak mirası olduğunu kabul eder.
- Dünya Miras Listesi’nde koruma altına alınması gerekenleri yayınlar.
📅 Türkiye, UNESCO’ya 4 Kasım 1946 tarihinde katılmıştır.
Somut Olmayan Kültürel Miras
Bir topluluğun veya bireyin;
- Gösteri sanatları
- Halk bilgisi
- Geleneksel el sanatları
- Yeme-içme uygulamaları gibi kültürel alışkanlıkları
Ortak Miras Öğeleri
🌄 Büyük Kanyon (Grand Canyon)
- ABD’nin Arizona eyaletinde yer alır.
- Kolorado Irmağı’nın milyonlarca yılda aşındırmasıyla oluşmuştur.
- 1737 bitki türü ve 52 hayvan türü barındıran önemli bir doğal mirastır.
- Nesli tükenmekte olan canlılara da ev sahipliği yapar.
- Her yıl yaklaşık 6 milyon turist tarafından ziyaret edilir.
🌉 Tarihi Mostar Şehri ve Eski Köprü Alanı (Bosna-Hersek)
- Neretva Nehri üzerinde yer alan bu köprü, 1566’da Mimar Sinan’ın öğrencisi Mimar Hayreddin tarafından yapılmıştır.
- 427 yıl ayakta kalan bu köprü, hoşgörü ve kültürel çeşitliliğin sembolüdür.
- Savaş sırasında yıkılmıştır.
Bilgi: 1997 yılında, UNESCO ve Dünya Bankası’nın desteğiyle orijinaline uygun olarak yeniden inşa edilmiştir.
🕳️ Aggtelek Karst ve Slovak Karst Mağaraları (Macaristan – Slovakya)
- Orta Avrupa’nın en büyük mağara sistemi olan bu alan, 712 mağaradan oluşur.
- Mağaralar jeolojik, biyolojik ve estetik değerleriyle dikkat çeker.
- UNESCO tarafından dünya mirası olarak kabul edilmiştir.
🌍 UNESCO Nedir?
UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu),
- Barışı, sürdürülebilir çevreyi ve kültürler arası diyaloğu destekleyen bir kuruluştur.
- İnsanlık için önemli kültürel ve doğal mirasları korumak için UNESCO Dünya Miras Listesi‘ni oluşturur.
- Bu listedeki yerler, insanlığın ortak mirası kabul edilir.
🌱 Dünyadaki Bazı Doğal Varlıklar
📌 Birleşik Krallık:
-
Dorset ve East Devon Kıyıları
📌 Meksika:
-
Archipiélago de Revillagigedo
📌 Avustralya:
-
Queensland Islak Tropik Arazileri
📌 Çin:
-
Sichuan Panda Barınakları
📌 Macaristan/Slovakya:
-
Aggtelek Karst ve Slovak Karst Mağaraları
📌 Polonya/Beyaz Rusya:
-
Bialowieza Ormanı
📌 İran:
-
Lut Çölü
📌 İtalya:
-
Etna Yanardağı
📌 Norveç:
-
Geirangerfjord ve Naeroyfjord
📌 ABD:
-
Yosemite Ulusal Parkı
📌 Romanya:
-
Tuna Deltası
📌 Rusya:
-
Baykal Gölü
📌 Kanada:
-
Mistaken Point
📌 Vietnam:
-
Ha Long Bay
📌 İsveç/Finlandiya:
-
Yüksek Sahil / Kvarken Takımadası
🏛️ Dünya Miras Listesi’ndeki Bazı Tarihi Varlıklar
📍 Peru:
-
Machu Picchu Antik Şehri
📍 İspanya:
-
Kurtuba Camii
📍 Hindistan:
-
Tac Mahal
🌍 Dünya Miras Listesi’ndeki Önemli Yapılar
📍 İtalya: Aziz Petrus Bazilikası
📍 Kamboçya: Bayon Tapınağı
📍 Myanmar: Shwedagon Pagoda
📍 Çin: Çin Seddi
📍 Ürdün: Petra Dünya Mirası Sit Alanı
📍 İspanya: Sagrada Familia Bazilikası
🇹🇷 Dünya Miras Listesi’nde Yer Alan Türkiye’deki Varlıklar
- UNESCO, 1972’de kabul ettiği sözleşmeyle Dünya Kültürel ve Doğal Mirası Koruma Listesi oluşturmuştur.
- Türkiye, bu listede 19’u kültürel, 2’si karma olmak üzere 21 miras alanına sahiptir.
- Geçici Listeye Türkiye ilk kez 1994 yılında sunulmuştur.
- 2023 yılı itibarıyla, 72 kültürel, 4 karma, 3 doğal olmak üzere 79 miras alanı yer almaktadır.
Türkiye’deki UNESCO Dünya Mirasları
- Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas)
- İstanbul’un Tarihî Alanları (İstanbul)
- Göreme Millî Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) (Karma Miras Alanı)
- Hattuşa: Hitit Başkenti (Çorum)
- Nemrut Dağı (Adıyaman)
- Hierapolis–Pamukkale (Denizli) (Karma Miras Alanı)
- Xanthos–Letoon (Antalya–Muğla)
- Safranbolu Şehri (Karabük)
- Truva Arkeolojik Alanı (Çanakkale)
- Edirne Selimiye Cami ve Külliyesi (Edirne)
- Çatalhöyük Neolitik Alanı (Konya)
- Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu (Bursa)
- Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir)
- Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı (Diyarbakır)
- Efes (İzmir)
- Ani Arkeolojik Alanı (Kars)
- Aphrodisias (Aydın)
- Göbekli Tepe (Şanlıurfa)
- Arslantepe Höyüğü (Malatya)
- Gordion (Ankara)
- Anadolu’nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Hipostil Camileri
(Konya–Eşrefoğlu Cami, Kastamonu–Mahmut Bey Cami, Eskişehir–Sivrihisar Cami, Afyon–Afyon Ulu Cami, Ankara–Arslanhane Cami)
📌 UNESCO tarihinde ilk defa bir seri adaylık olarak Osmanlı ve Selçuklu eseri olan ahşap direkli beş cami listeye girdi.
Beş cami de benzer sistemle ve aynı döneme ait şekilde yapılmıştır.
Bilgi: Ortak kültürel miras öğelerini korumak, yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak tüm insanların sorumluluğudur.
Bu amaçla UNESCO, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunmasına Dair Sözleşme’yi 1972’de yayımlamıştır.
Türkiye, bu sözleşmeyi 16 Mart 1983’te imzalamıştır.
Karain Mağarası (Antalya)
Doğal karstik oluşumlar sonucu meydana gelmiştir. Bu mağara 1946 yılında Kılıç Kökten tarafından keşfedilmiştir. Karain Mağarası’nda yapılan kazı çalışmaları neticesinde çok çeşitli çağa ait kalıntılar bulunmuştur. Bu çağlar; Orta, Yeni, Bakır Taş ve Tunç devri şeklinde sıralanabilir. Bu durum ise mağarada 500.000 yıl öncesinde insanların yaşadığını işaret etmektedir.
Hierapolis – Pamukkale (Denizli)
Denizli ilinin 18 km kuzeyinde yer alan kalıntıların büyük bölümü Roma döneminden kalma olan Hierapolis (Pamukkale) antik kenti, tüm görkemiyle yanında durduğu Pamukkale Travertenleri ile beraber 1988 yılında hem kültürel hem de doğal miras olarak UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştır.
Göreme Milli Parkı ve Kapadokya’nın Kayalık Alanları (Nevşehir)
Göreme Milli Parkı ve Kapadokya 1985 yılında; Göreme Milli Parkı, Derinkuyu Yeraltı Şehri, Kaymaklı Yeraltı Şehri, Karlık Kilisesi, Aziz Theodoros Kilisesi, Karain Güvercinlikleri ve Soğanlı Arkeolojik Alanı olarak yedi bölüm halinde Dünya Miras Listesi’ne dahil edilmiştir.
Göreme Milli Parkı ve Kayalık Kapadokya Bölgesi’nin en önemli özelliği rüzgârın ve yağmurun oluşturduğu ilginç şekillerden meydana gelmiş bir yapıya sahip olmasıdır. Erciyes, Hasan Dağı ve Göllüdağ’ın yanı sıra çok sayıda volkanın patlaması sonucu tüflerle kaplanmıştır. Bu tüfler, rüzgâr ve suyun aşındırmasıyla milyonlarca yıl boyunca oluşan Kapadokya, benzersiz yapısıyla 1985’te Paleolitik Dönem’den beri yerleşim alanı olmuş ve Anadolu kültür tarihine tanıklık etmiştir.
Göbekli Tepe (Şanlıurfa)
Göbeklitepe veya Göbekli Tepe, Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Şanlıurfa ilinin 18 km kuzeydoğusunda, Haliliye ilçesinde yer alan bir arkeolojik sit alanıdır.
MÖ 9600–8200 yıllarına tarihlenen bu alan Neolitik bir arkeolojik sit alanıdır. MÖ 10.000 civarına tarihlenmiştir. Bu yönüyle Göbekli Tepe, dünyanın en eski anıtsal tapınağıdır.
Bu nedenle Göbekli Tepe bazen kaynaklarda “tarihin sıfır noktası” nitelendirmesi ile anılmaktadır.
“Kuş dili olarak da bilinen ve UNESCO Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne alınan ıslık dilinin korunması, yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması için sürdürülen çalışmalar ile ölü diller arasına girmesi önlendi.”
BİR YORUM YAZIN
ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM