Söz Sanatları 5. Sınıf Türkçe

5. Sınıf 5. Sınıf Türkçe Konu Anlatımı Konu Anlatımı

16.04.2025

Söz sanatları, duygu ve düşünceleri daha etkili, güzel ve çarpıcı bir şekilde anlatmak için kullanılan özel ifade biçimleridir. 5. sınıf düzeyinde başlıca söz sanatları şunlardır:

1. Benzetme (Teşbih)

Bir varlığın veya kavramın başka bir varlığa/nesneye benzetilerek anlatılmasıdır. Dört unsuru vardır:

Benzeyen (Kendisine benzetilen)
Kendisine benzetilen (Benzetilen)
Benzetme yönü (Aralarındaki ortak özellik)
Benzetme edatı (gibi, kadar, sanki, misali)

Örnekler:

“Aslan gibi güçlü bir çocuk.”
(Benzeyen: çocuk, Kendisine benzetilen: aslan, Benzetme yönü: güçlü olma, Benzetme edatı: gibi)
“Gökyüzü mavi bir örtü gibiydi.”
(Benzeyen: gökyüzü, Kendisine benzetilen: örtü, Benzetme yönü: mavi olma, Benzetme edatı: gibi)

Örnek:
🔹 “Yanakları elma gibi kıpkırmızıydı.”

Benzeyen: Yanaklar
Benzetilen: Elma
Benzetme yönü: Kırmızılık
Edat: Gibi

⚠ Uyarı: Bazen benzetme yönü veya edatı olmayabilir!
🔹 “Aslan Mehmet” → (Güçlülük yönüyle benzetme var ama “gibi” yok.)

Pratik Bilgi:
“Gibi, kadar, sanki” gibi kelimeler varsa büyük ihtimalle benzetme vardır.

2. Kişileştirme (Teşhis)

İnsan dışı varlıklara (hayvan, bitki, eşya, doğa olayları) insana özgü özellikler vermektir.

Örnekler:

“Rüzgâr şarkı söylüyordu.”
(Rüzgâr insan gibi şarkı söylüyor.)
“Bulutlar ağlıyordu.”
(Bulutlar insan gibi ağlıyor.)
🔹 “Ağaçlar bize el sallıyordu.” → İnsan el sallar, ağaç sallamaz! (Kişileştirme)
🔹 “Güneş bize göz kırptı.” → İnsan göz kırpar, güneş kırpmaz! (Kişileştirme)

Pratik Bilgi:
“Konuşturma, gülme, ağlama, kızma” gibi insan davranışları varsa kişileştirme vardır.

3. Konuşturma (İntak)

İnsan dışı varlıkların konuşturulmasıdır. Kişileştirmeden farkı, doğrudan konuşma olmasıdır.

Örnekler:

“Ağaç, ‘Yapraklarım dökülüyor,’ diye şikayet etti.”
(Ağaç konuşuyor.)
“Kedi, ‘Beni besle!’ diye miyavladı.”
(Kedi konuşturuluyor.)
🔹 “Rüzgâr, ‘Hadi dışarı çık!’ diye bağırdı.” → Konuşturma
🔹 “Kedi bana ‘Acıktım’ dedi.” → Konuşturma

Pratik Bilgi:
Tırnak içinde konuşma varsa konuşturma sanatı vardır.

4. Abartma (Mübalağa)

Bir durumu olduğundan daha büyük veya küçük göstermektir.

Örnekler:

“Dünyalar kadar işim var.”
(İş miktarı abartılıyor.)
“Bir ömür boyu bekledim.”
(Bekleme süresi abartılıyor.)
🔹 “Ağzından ateş saçıyordu!” → İnsan ağzından ateş saçamaz! (Abartma)
🔹 “Sana bin kere söyledim!” → Bin kere söylemek imkânsız! (Abartma)

Pratik Bilgi:
“Çok fazla, sonsuz, dünyalar kadar” gibi ifadeler abartmadır.

5. Karşıtlık (Tezat)

Bir ifadede zıt anlamlı kelimelerin bir arada kullanılmasıdır.

Örnekler:

“Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.”
(Ağlamak ↔ gülüşmek)
“İçimde bir soğuk bir sıcak rüzgâr esiyor.”
(Soğuk ↔ sıcak)
🔹 “Ağlamaktan gözlerim kanadı, ama gülüyorum.” → (Ağlamak ↔ Gülmek)
🔹 “Kara günlerde beyaz umutlar vardır.” → (Kara ↔ Beyaz)

Pratik Bilgi:
Bir cümlede birbirine zıt iki durum varsa karşıtlık sanatı vardır.

🔍 Sık Karıştırılanlar!

Sanat	Kişileştirme vs Konuşturma
Örnek 1	“Rüzgâr şarkı söylüyordu.” → Kişileştirme
Örnek 2	“Rüzgâr, ‘Şarkı söylüyorum!’ dedi.” → Konuşturma

Kural:

Sadece insan özelliği verilirse → Kişileştirme
Tırnak içinde konuşma varsa → Konuşturma

🎯 Söz Sanatları Ayırt Etme

Sanat	Anahtar Kelime	Örnek
Benzetme	Gibi, kadar, sanki, andıran	“Gözleri yıldız gibi parladı.”
Kişileştirme	İnsan davranışı	“Deniz kızgınca dalgalandı.”
Konuşturma	” ” (Tırnak içi konuşma)	“Ağaç, ‘Beni kesme!’ dedi.”
Abartma	İmkânsız ifadeler	“Ödevden dağlar kadar yığıldım.”
Karşıtlık	Zıt kelimeler	“Yukarıdaki aşağı, aşağıdaki yukarı oldu.”