Söz Varlığı 5. Sınıf Türkçe

5. Sınıf 5. Sınıf Türkçe Konu Anlatımı Konu Anlatımı

27.04.2025

Söz Varlığı Nedir?

Söz varlığı, bir dildeki kelimelerin ve ifadelerin tamamını kapsayan zenginliktir. Kişinin bildiği ve kullandığı kelimeler onun söz varlığını oluşturur. Söz varlığını geliştirmek, hem okuduğunu anlamayı hem de kendini daha iyi ifade etmeyi sağlar.

Söz Varlığını Geliştirme Yolları

✔ Okuma Alışkanlığı: Kitap, dergi, gazete okuyarak yeni kelimeler öğrenilir.
✔ Sözlük Kullanma: Bilinmeyen kelimelerin anlamına bakılır ve cümlede kullanılır.
✔ Eş Anlamlı, Zıt Anlamlı ve Eş Sesli Kelimeleri Öğrenme: Kelime dağarcığı genişletilir.
✔ Atasözü ve Deyim Öğrenme: Kalıplaşmış ifadeler söz varlığını zenginleştirir.
✔ Yazma Çalışmaları: Kompozisyon, şiir ve öykü yazarak kelimeler pekiştirilir.

Kelime Türleri ve Anlam İlişkileri

Kavram	Açıklama	Örnek
Eş Anlamlı (Anlamdaş)	Yazılışları farklı, anlamları aynı olan kelimeler.	Siyah – Kara, Okul – Mektep
Zıt Anlamlı (Karşıt)	Anlamca birbirinin tersi olan kelimeler.	Açık – Kapalı, Hızlı – Yavaş
Eş Sesli (Sesteş)	Yazılışları aynı, anlamları farklı olan kelimeler.	Yüz (sayı) – Yüz (vücut)
Yakın Anlamlı	Tam eş anlamlı olmayan ama benzer anlam taşıyan kelimeler.	Üzüntü – Keder, Korku – Endişe
Terim Anlamlı	Bilim, sanat veya meslek alanına özgü kelimeler.	Açı (matematik), Nota (müzik)

Kalıplaşmış İfadeler (Atasözü ve Deyimler)

Atasözü: Uzun deneyimlerden çıkarılan öğüt verici sözlerdir.
➠ “Damlaya damlaya göl olur.” (Tasarrufun önemi)
Deyim: Genellikle mecaz anlam taşıyan kalıplaşmış söz gruplarıdır.
➠ “Kulak misafiri olmak” (Başkalarının konuşmasını gizlice dinlemek)

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Aşağıdaki kelime çiftlerinden hangisi eş anlamlıdır?
A) Uzak – Yakın
B) Öykü – Hikaye
C) Sert – Yumuşak
D) İnce – Kalın

Çözüm: “Öykü” ve “hikaye” aynı anlama gelir. Diğer seçenekler zıt anlamlıdır.
Cevap: B

2. “Yüz” kelimesi hangi cümlede farklı anlamda kullanılmıştır?
A) Yüz lira verdi.
B) Havuzda yüzdü.
C) Yüzünde gülümseme vardı.
D) Yüz metre koştu.

Çözüm: A, B ve D’de “yüz” sayı veya mesafe anlamında, C’de ise vücut bölümü anlamındadır.
Cevap: C

3. Aşağıdaki deyimlerden hangisi “çok sevinmek” anlamı taşır?
A) Eli ayağına dolaşmak
B) Gözüne uyku girmemek
C) Havadan nem kapmak
D) Ağzı kulaklarına varmak

Çözüm: “Ağzı kulaklarına varmak” çok sevinmek anlamına gelir.
Cevap: D

4. “Büyük lokma ye, büyük söz söyleme.” atasözü neyi öğütler?
A) Cömert olmayı
B) Alçakgönüllü olmayı
C) Cesaretli olmayı
D) Sabırlı olmayı

Çözüm: Atasözü, yapamayacağın sözler verme, alçakgönüllü ol anlamı taşır.
Cevap: B

5. “Göz” kelimesi hangi seçenekte terim anlamıyla kullanılmıştır?
A) Gözleri ışıl ışıl parlıyordu.
B) Bu matematik sorusunda gözden kaçan bir detay var.
C) Futbol maçında kaleci gözünden yaralandı.
D) Göz hastalıkları uzmanına randevu aldı.

Çözüm: D seçeneğinde “göz” tıp alanına özgü bir terim olarak kullanılmıştır.
Cevap: D