Bir sözcüğün anlam özellikleri, onun cümle içindeki kullanımına göre değişir. Sözcükler; gerçek anlam, mecaz anlam, terim anlam, eş anlamlı, zıt anlamlı ve eş sesli (sesteş) olarak farklı özellikler gösterir.

1. Gerçek (Temel) Anlam

Bir sözcüğün akla gelen ilk ve en yaygın anlamıdır.
Örnekler:

• Ateş → Kamp ateşi yaktık. (Yanan alev)
• Soğuk → Hava çok soğuktu. (Düşük sıcaklık)
• Koşmak → Yarışta hızlı koştu. (Hızlı adımlarla gitmek)

İpucu: Sözlükteki ilk anlamıdır, genellikle somut ifadelerde kullanılır.

2. Mecaz Anlam

Sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır.
Örnekler:

• Ateş → Onun bakışlarındaki ateşi hissettim. (Öfke veya tutku)
• Soğuk → Bana çok soğuk davrandı. (Sevgisiz, ilgisiz)
• Koşmak → Bu iş için çok koştum. (Çaba harcamak)

İpucu: Soyut anlamlar taşır, genellikle duygu ve durum bildirir.

3. Terim Anlam

Bilim, sanat, spor veya meslek alanlarına özgü özel anlamdır.
Örnekler:

• Köprü (Dişçilik) → Köprü tedavisi yapıldı. (Diş protezi)
• Perde (Tiyatro) → Perde açıldı, oyun başladı. (Sahne kapatma örtüsü)
• Asit (Kimya) → Limon asit içerir. (Kimyasal madde)

İpucu: Terimler, özel bir alanda kullanılır ve o alana ait bilgi gerektirir.

4. Yan Anlam

Sözcüğün gerçek anlamıyla bağlantılı olarak kazandığı yeni anlamdır.
Örnekler:

• Ayak → Masanın ayağı kırılmış. (Destek bölümü)
• Burun → Kayalığın burnuna çarptık. (Çıkıntılı kısım)
• Kol → Sandalye kolu gevşemiş. (Tutma yeri)

İpucu: Gerçek anlamla benzerlik taşır, ancak farklı bir varlığı niteler.

---

Çözümlü Test Soruları

1. “Dondurma” kelimesi hangi cümlede mecaz anlamda kullanılmıştır?

A) Dondurmayı yavaş yavaş yedi.
B) Onun soğuk tavırları beni dondurdu.
C) Vanilyalı dondurma çok lezzetli.
D) Dondurma eriyince bardakta kaldı.

Çözüm:

• B seçeneğinde “dondurmak”, “şaşkına çevirmek” anlamında mecaz kullanılmıştır.
• Diğer seçenekler gerçek anlamdadır.
  Cevap: B

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kuru” kelimesi yan anlamda kullanılmıştır?

A) Kuru odunları toplayıp yaktık.
B) Kuru bir anlatımı vardı.
C) Ağacın kuru dallarını kestik.
D) Kuru fasulye yemeği pişirdi.

Çözüm:

• B seçeneğinde “kuru”, “sıkıcı” anlamında mecazdır.
• C seçeneğinde “ağacın kuru dalları” yan anlamdır (gerçek anlamla bağlantılı).
  Cevap: C

3. “Güneş” kelimesi hangi cümlede terim anlamıyla kullanılmıştır?

A) Güneş batınca hava serinledi.
B) Güneş sistemi hakkında bilgi verdi.
C) Güneş gözlüğünü unutmuşum.
D) Güneşte fazla kalmayın.

Çözüm:

• B seçeneğinde “Güneş sistemi” astronomi terimidir.
• Diğerleri gerçek anlamdadır.
  Cevap: B

4. Aşağıdaki kelime çiftlerinden hangisi zıt anlamlıdır?

A) Sıcak – Soğuk
B) Uzun – Kısaltmak
C) Güzel – Hoş
D) Konut – Ev

Çözüm:

• A seçeneğinde “sıcak-soğuk” zıt anlamlıdır.
• C ve D eş anlamlı, B ise fiil köküdür.
  Cevap: A

5. “Dil” kelimesi hangi cümlede farklı anlamda kullanılmıştır?

A) Dilini ısırınca acıdı.
B) Türkçe, zengin bir dildir.
C) Ayakkabının dili çıkmış.
D) Yabancı dil öğreniyorum.

Çözüm:

• C seçeneğinde “ayakkabı dili” yan anlamdır.
• Diğerleri gerçek anlamdadır.
  Cevap: C