Sözcükler Arası Anlam İlişkileri – 5. Sınıf Konu Anlatımı

Dilimizde bazı sözcükler arasında anlam yönünden çeşitli ilişkiler vardır. Bu ilişkiler, metinleri daha iyi anlamamıza yardımcı olur. 5. sınıf seviyesinde en sık karşılaşılan sözcükler arası anlam ilişkileri şunlardır:

---

1. Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler

Yazılışları farklı ama anlamları aynı veya çok yakın olan sözcüklerdir.

Örnekler:

• güzel → hoş
• mutlu → sevinçli
• akıllı → zeki
• ev → konut
• çocuk → evlat

🟡 Cümle: O çok akıllı bir çocuktu. = O çok zeki bir çocuktu.

---

2. Zıt Anlamlı (Karşıt Anlamlı) Sözcükler

Anlamca birbirinin tam tersi olan sözcüklerdir.

Örnekler:

• sıcak ↔ soğuk
• uzun ↔ kısa
• iyi ↔ kötü
• ağır ↔ hafif
• yeni ↔ eski

🟡 Cümle: Bugün hava çok sıcak, dün ise çok soğuktu.

---

3. Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler

Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklerdir.

Örnekler:

• gül (çiçek) / gül (eylem olarak gülmek)
• yüz (sayı) / yüz (yüzmek) / yüz (vücut kısmı)
• kol (insan kolu) / kol (makine kolu)
• yaz (mevsim) / yaz (yazı yazmak)

🟡 Cümle: Bahçeden bir gül kopardı. (çiçek)
🟡 Cümle: Fıkraya çok güldü. (gülmek)

---

4. Yakın Anlamlı Sözcükler

Anlamları tam aynı olmasa da birbirine çok yakın olan sözcüklerdir.

Örnekler:

• yürümek ↔ dolaşmak
• yemek ↔ öğün
• bakmak ↔ göz atmak
• korkmak ↔ ürkmek

🟡 Cümle: Parkta biraz dolaştık. = Parkta biraz yürüdük.

---

5. Genel – Özel Anlamlı Sözcükler

Bir sözcük, başka bir sözcüğün kapsadığı daha geniş ya da daha dar anlamda olabilir.

• Genel: Canlı
• Özel: İnsan, kedi, köpek
• Genel: Taşıt
• Özel: Otobüs, araba, tren

🟡 Cümle: Taşıtlar hayatımızı kolaylaştırır. (Genel)
🟡 Cümle: Otobüsle okula gittim. (Özel)

Çözümlü Örnek Test Soruları

Konu: Sözcükler Arası Anlam İlişkileri (5. Sınıf)

1. “Kitap – Kalem” sözcükleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde vardır?
A) Araba – Tekerlek
B) Kuş – Uçmak
C) Elma – Meyve
D) Bilgisayar – Masa
Cevap: A
Çözüm: Kitap ve kalem, genellikle birlikte kullanılan araçlardır. Araba ve tekerlek de birlikte kullanılır. Diğer seçenekler bu ilişkiyi tam karşılamaz. Doğru cevap A’dır.

2. “Öğretmen : Sınıf” ilişkisi aşağıdakilerden hangisiyle benzerdir?
A) Kuş : Yuva
B) Pilot : Uçak
C) Çiftçi : Tarla
D) Doktor : Reçete
Cevap: C
Çözüm: Öğretmen sınıfta çalışır, çiftçi de tarlada çalışır. Diğer seçeneklerdeki ilişki aynı türden değildir. Doğru cevap C seçeneğidir.

3. “Kedi – Tüy” ilişkisine en yakın olan hangisidir?
A) Kuş – Kanat
B) Balık – Su
C) İnsan – Elbise
D) Ağaç – Yaprak
Cevap: D
Çözüm: Kedi ile tüy arasında bir parça-bütün ilişkisi vardır. Aynı şekilde ağaç ve yaprak da bir bütünü oluşturur. Doğru cevap D seçeneğidir.

4. “Müzik – Kulaklık” ilişkisi aşağıdakilerden hangisine benzer?
A) Televizyon – Kumanda
B) Yemek – Kaşık
C) Kalem – Defter
D) Kitap – Okumak
Cevap: B
Çözüm: Müzik dinlemek için kulaklık gerekir. Yemek yemek için de kaşık gerekir. İkisi de araç-gereç ilişkisi içerir. Doğru cevap B’dir.

5. “Bardak : Su” ilişkisi aşağıdakilerden hangisiyle aynıdır?
A) Çanta : Kitap
B) Kova : Su
C) Kalem : Silgi
D) Fırın : Ekmek
Cevap: B
Çözüm: Bardak suyu taşır, kova da suyu taşır. İkisi de bir nesnenin içinde taşınan maddeyi gösterir. Doğru cevap B seçeneğidir.